“Xe to đền xe bé” và những oái oăm cùng cực trong giao thông ở Việt Nam

MTXD - Không biết tới bao giờ câu chuyện đúng là đúng, sai là sai mới được thực hiện, còn hiện tại vẫn tồn tại việc “xe to đền xe bé”, “người đi đúng bồi thường cho người đi sai”.

Những tai họa từ trên trời rơi xuống

Ngồi sau vô lăng, rất nhiều tài xế từng không ít lần giật thót người khi phải đánh lái gấp trong đêm trước xe máy tắt đèn đi ngược chiều trên đường, hay xe ô tô bật đèn pha, đi ngược chiều trong ánh đèn nhập nhoạng lúc trời mưa. Từ đâu nảy sinh ra cái tư duy tham gia giao thông bản năng, bất chấp luật pháp, bất chấp tính mạng người khác đó? – chính là suy nghĩ đã trở thành thứ mặc định ghim chặt trong đầu: “xe lớn đền xe bé”. Vì sao? Vì tài xế xe máy, đinh ninh chỉ một thứ gây mất an toàn cho mình, là những chiếc xe lớn hơn – những chiếc ô tô cá nhân, ô tô khách lớn nhỏ, những chiếc xe bán tải, xe tải các loại …ngoài kia. Mà xe lớn họ khắc biết tránh, “ngu gì va chạm” với xe nhỏ, va chạm thì đương nhiên xe lớn sai, xe lớn phải đền.

Hiện trường vụ tai nạn do cô gái đi ngược chiều trên cao tốc Làng – Hòa Lạc mới đây.

Cái kiểu tặc lưỡi, “ôi giời, cứ vượt đèn đỏ đi, cứ đi vào đường ngược chiều đi… ai dám đâm, đâm thì xe lớn phải đền xe bé, có dám đâm không?”, thế là nảy sinh ra muôn kiểu đi xe khiến “nó phải tránh mình chứ sao mình phải tránh nó” như chốn không người trên đường phố.

Gần đây, liên tục xảy ra nhiều trường hợp xe máy đi ngược chiều, đi quá tốc độ, đi lấn làn đường... dẫn đến tai nạn giao thông nghiêm trọng. Điển hình nhất là vụ tai nạn vừa xảy ra trên cao tốc Láng - Hòa Lạc (Đại lộ Thăng Long, Hà Nội), khi một phụ nữ đi xe máy ngược chiều trên làn đường dành cho ô tô và tử vong sau cú va chạm với ô tô bán tải.

Từ đây, nhiều lái xe ô tô chia sẻ câu chuyện xảy ra với chính họ khi đi đúng vẫn phải còng lưng đền bù cho xe đi sai, chạy ẩu dù trong vụ tai nạn giao thông (TNGT). Gần 4 năm trôi qua, hình ảnh chiếc xe máy nằm chỏng chơ, một nữ sinh bất tỉnh trong gầm container với vết thương rất nặng sau lần ngoặt vô lăng rẽ phải trên đường Hồ Tùng Mậu (Hà Nội) vẫn khiến anh Nguyễn Văn Nam (ở Hải Phòng) bị ám ảnh. Theo camera hành trình ghi lại, lúc xe xi nhan rẽ phải, một chiếc chóp mũ bảo hiểm chỉ lướt qua trong tích tắc. Tài xế xe container đã xi nhan, quan sát rất kỹ trước khi rẽ. Sau vụ tai nạn, cơ quan chức năng cũng kiểm tra nồng độ cồn, ma tuý đều cho kết quả tài xế không sử dụng các chất này.

Khi nữ sinh tỉnh lại trong viện, anh Nam hỏi: “Em có nhìn thấy tôi xi nhan không mà vẫn rẽ?”. Cô gái cũng xác nhận nhìn thấy, nhưng lúc ấy như có người che mắt nên cô cứ lao thẳng và khi tỉnh dậy thì đã nằm trong viện. Sau vụ tai nạn, anh Nam không chạy xe nữa mà đồng hành cùng gia đình nạn nhân suốt 5 tháng ở viện. Nữ sinh phục hồi nhanh, xuất viện về quê và có thể đi lại được. Sau nhiều lần thoả thuận, anh Nam cùng gia đình cũng được khắc phục hậu quả, bồi thường số tiền gần 230 triệu đồng cho nữ sinh.

  Rất nhiều người đi ngược chiều trên đường cao tốc, và lựa chọn đi ngược chiều làn đường có tốc độ cao nhất.

Theo cáo trạng truy tố, lỗi của tài xế là rẽ phải thiếu chú ý quan sát, còn nữ sinh không có giấy phép lái xe, lái xe máy vượt xe khác không đúng quy định. Sau một thời gian chữa chạy, giám định pháp y cho kết quả, nữ sinh bị tổn hại 79% sức khỏe. Giữa năm 2020, anh Nam ra toà trong vụ án vi phạm Luật Giao thông đường bộ gây hậu quả nghiêm trọng. Mặc dù anh đã liên hệ với nữ sinh nhờ cô tới toà, nhưng nữ sinh chỉ có đơn xin xử vắng mặt. 10 tháng cải tạo không giam giữ là mức án anh Nam nhận trong phiên toà sơ thẩm. 

Ngịch lý giao thông

Nhiều loại xe tải, xe container kích thước lớn, hay những chiếc xe kinh doanh liên quan đến hàng hoá thu nhập hằng ngày của tài xế và chủ xe. Thiệt hại rất lớn nếu xe bị giữ nhiều ngày. Khi tai nạn xảy ra, chủ xe và lái xe đều muốn nhanh chóng lấy xe ra ngay để hoạt động kinh doanh bình thường. Nhiều người nắm được “điểm yếu” ấy của các xe container nên ra sức gây khó khăn cho lái xe và chủ xe. Nhiều lái xe bỏ nghề vì cảm thấy bất công trước cảnh “xe to đền xe bé”, đúng sai rõ rành rành nhưng người chịu thiệt vẫn là anh em lái xe. Gánh nặng lớn nhất với những tài xế trong các trường hợp này chính là kinh tế và sự phẫn uất.

Nhiều tài xế chia sẻ, để cơ quan công an đóng hồ sơ, chủ xe lấy được xe ra thì phải có đơn bãi nại của bên bị thiệt hại về người. Nhiều tài xế, chủ xe đến gia đình người bị nạn nhờ họ làm đơn bãi nại. Nhưng có rất nhiều trường hợp một thời gian dài sau gia đình họ vẫn không hợp tác với cơ quan chức năng để sớm giải quyết vụ việc do không đồng ý với mức chi phí mà tài xế hay chủ xe đưa ra. Dù được cơ quan công an thông báo tai nạn xảy ra là do người bên kia đi sai, nhưng họ lại lấy lý do vừa có người chết nên gia đình đau buồn, không có tâm trí để giải quyết. Thoả thuận lên, thoả thuận xuống năm lần bảy lượt thì họ mới đồng ý. Về mặt pháp lý thì gọi là tiền hỗ trợ sau tai nạn, nhưng thực chất chính là tiền đền bù. Dù người đi đúng nhưng lại mất đủ thứ tiền từ chi phí hỗ trợ mai táng, đền bù rồi tiền sửa xe.

Ý thức giao thông của nhiều người là nguyên nhân gây nên những vụ tai nạn, và chuyện xe to đền xe bé vẫn cứ diễn ra đầy nghịch lý.

Nhiều tài xế hay chủ xe, sau khi giải quyết các vấn đề về tai nạn, lại tiếp tục mất tiền, trả tiền phí giữ xe trong khoảng thời gian điều tra làm rõ vụ tai nạn, có những chiếc xe nằm bãi hàng tháng, có khi vài tháng, hoặc cả năm, số tiền bãi giữ xe cũng không hề nhỏ. Sau đó, họ phải vay mượn tiền để sửa lại xe vì sau vụ tai nạn, những chiếc xe không chỉ hư hỏng trong vụ việc, mà còn xuống cấp sau thời gian dài dầm mưa dãi nắng không được bảo dưỡng ở bãi giữ xe.  Thiệt hại đơn thiệt hại kép khiến tài xế hay chủ xe càng mệt mỏi.

Điều gì đã đẩy người tham gia giao thông – và nền giao thông trở nên tréo nghoe như thế? Đó chính là cách xử lý duy tình, bao biện bằng hai từ “mưu sinh”, thiếu tính thượng tôn pháp luật. Trên nguyên tắc chung của luật thì vẫn là ai sai, ai gây ra tai nạn thì người đó phải chịu trách nhiệm. Mặc dù vậy, nguyên tắc bất thành văn “xe lớn phải bồi thường cho xe nhỏ” vẫn phổ biến hiện nay. Người đi xe máy, mặc nhiên là nghèo hèn khổ cực hơn người đi ô tô. Va chạm, chưa biết đúng sai, phải trái, sẽ ngay lập tức thấy ở đâu ra những chủ quán trà đá vỉa hè, những ông xe ôm xa gần, quây kín chiếc ô tô…bắt đền? Cứ đi ô tô là sai, là có nhiều tiền, là mặc nhiên phải đền người đi xe máy?

Ngay cả khi có lực lượng chức năng đến giải quyết, vẫn theo lối duy tình, để các bên tự nói chuyện, giải quyết êm xuôi với nhau. Và chính người đi ô tô, ngay cả khi mình không đi sai, cũng thỏa hiệp với cách làm đó, vì sao? Vì đằng đẵng theo đuổi một vụ việc thì sẽ rầy rà có khi đến cả năm trời, tốn công tốn của, không biết có đi đến đâu không?

Nhiều tài xế vẫn luôn bức xúc, bởi không biết tới bao giờ câu chuyện đúng là đúng, sai là sai mới được thực hiện, còn hiện tại vẫn tồn tại việc “xe to đền xe bé”, “người đi đúng bồi thường cho người đi sai”. Khi nghĩ lại toàn bộ sự việc, Nhiều tài xế oán trách những người đi ngang nhiên ngược đường, trách cách hành xử của người nhà người đi sai và cũng tự trách chính bản thân mình. Bản thân cũng không thể thoát ra khỏi lối tư duy "duy tình" để đấu tranh cho chính quyền lợi của bản thân để rồi cũng "tặc lưỡi" bỏ qua mọi việc và mong sự việc sớm kết thúc.

Tất cả đã vô tình quên mất đi quyền của mình là được phép khởi kiện người đi sai kia để bồi thường cho những thiệt hại phải chịu đựng. Nghe thì có vẻ như tàn nhẫn nhưng có lẽ chỉ có cách đó thì những người đi sai, bất tuân luật lệ giao thông mới chấm dứt hành vi đi ngược chiều, đi sai luật trên các tuyến đường để rồi gây ra bao tai hoạ kinh hoàng, cướp đi biết bao hạnh phúc của những gia đình khác. 

Theo Dự thảo Luật Bảo đảm trật tự, an toàn giao thông, khi xảy ra tai nạn giao thông, việc xử lý, đền bù thiệt hại sẽ căn cứ vào kết luận của cơ quan có thẩm quyền, không xử lý theo kiểu "xe to đền xe bé". Theo đó, việc xử lý bồi thường sẽ căn cứ vào kết luận của cơ quan có thẩm quyền điều tra, xác minh, xác định rõ nguyên nhân, hậu quả; quy định trách nhiệm cụ thể của các cơ quan, tổ chức có liên quan; có sự kết nối giữa các cơ sở dữ liệu.

Nhưng những ai từng chứng kiến sự tang thương trong những gia đình có người chết vì tai nạn giao thông, có nghe tiếng khóc xé lòng của những đứa trẻ bơ vơ, mất đi cha mẹ vì tư duy đi xe máy “như đi trong sân nhà mình”, có thấy hệ lụy kéo theo cả những tài xế ô tô có khi sạt nghiệp oan, mới thấy nhất định không thể dung thứ cho lối đi đường bản năng, vô trách nhiệm đó.

Có lẽ, chỉ có những bản án thật nghiêm cho những kẻ vô giáo dục, coi thường luật pháp thì lối suy nghĩ mông muội “xe lớn đền xe bé" mới biến mất trong cái xã hội văn minh này.

PV