Không gian mở - xu hướng trong thiết kế kiến trúc

MTXD - Trong bài báo này, tác giả nghiên cứu thực trạng bố trí  công năng kiến trúc truyền thống trong nhà ở, ưu, nhược điểm của  kiến  trúc  không  gian  mở.  Từ  đó,  nghiên  cứu  đưa  ra  các  giải  pháp   thiết kế giúp tận dụng tối đa công năng sử dụng, tối ưu diện tích  không gian, tạo nhiều không gian sống xanh, tăng giá trị thẩm mỹ  cho ngôi nhà.

Từ khóa: Kiến trúc truyền thống, không gian mở, không gian  sống xanh.

1.Đặ t vấn đề

Ngày xưa ngôi nhà chủ yếu được bố trí các công năng đủ để  sinh hoạt của gia đình, mục đích chính là có chỗ ăn, chỗ ngủ, với  kinh  tế  hạn  chế,  nhiều  người  sử  dụng  chung  một  ngôi  nhà  nên   nhu  cầu  có  nhiều  phòng  là  điều  tất  yếu,  do  vậy  các  công  trình   được bố trí với không gian chật hẹp.

Ngày nay nhu cầu cuộc sống ngày càng cao, ngôi nhà không  những là nơi để ăn và ngủ mà còn được xem là chỗ nghỉ ngơi, thư  giãn sau một ngày làm việc vất vả, là nơi sinh hoạt vui vẻ của gia  đình, điều đó đòi hỏi các kiến trúc sư phải có những giải pháp mới  để  đáp  ứng  yêu  cầu.  Trong  các  xu  hướng  thiết  kế  nhà  hiện  nay, thiết  kế  nhà  theo  phong  cách  không  gian  mở  đang  được  nhiều   người ưa thích và lựa chọn. Kiến trúc không gian mở tạo cảm giác  thoải mái cho gia chủ và giúp tiết kiệm không gian sống với lối  thiết kế đơn giản.

2. Không gian kiến trúc truyền thống và không gian mở

2.1. Không gian kiến trúc truyền thống

Trước  đây  các  ngôi  nhà  thường  có  sơ  đồ  mặt  bằng  khá  đơn  giản. Các phòng đều tách riêng biệt, được ngăn cách bởi tường,  vách  ngăn.  Bên  cạnh  đó,  vị  trí  bếp,  bàn  ăn  thường  được  đưa  ra  phía sau nhà, một chiếc cửa phụ sẽ được lắp đặt bên ngoài nhà bếp  để  giao  thức  ăn  hoặc  làm  lối  vào.  Hành  lang  chính  sẽ  được  thiết kế mở lối vào các phòng nhánh. Việc bố trí như vậy rất bất tiện trong việc sinh hoạt, quản lý con cái, tính thẩm mỹ không cao và khó bố trí không gian xanh cho ngôi nhà.

Ngoài  ra,  một  số  khu  vực  thường  bố  trí  nhà  3  gian,  5  gian  điểm nhấn chính của không gian này là ban thờ tổ tiên ở chính giữa, hai bên ban thờ thường bố trí giường/phản - nơi diễn ra các hoạt động sinh hoạt vào ban ngày và ngủ nghỉ của đàn ông vào ban  đêm.  Ban  thờ  chi  phối  các  không  gian  còn  lại  và  cả  ứng  xử  của mọi người trong không gian chính, từ lời ăn tiếng nói đến tư thế ngồi, hướng nằm ngủ và các hoạt động thường ngày khác...

Chính  trong  không  gian  này,  ta  có  thể  cảm  nhận  được  sự  giao  hòa  âm  dương  bởi  sự  tồn  tại  của  các  cặp  lưỡng  phân  và  lưỡng  hợp, trong đó điểm nhấn chính là cặp thiêng - tục, “cõi chết” - “cõi sống” với sự hòa nhập trọn vẹn của không gian dành cho người  sống và không gian dành cho người đã khuất. [4]

Hình 1. Không gian truyền thống xưa

2.2. Không gian mở là gì?

Không gian mở là khái niệm đặc trưng được sử dụng trong thiết  kế nội thất. Kiến trúc không gian mở là thuật ngữ trong ngành kiến  trúc,  là  một  trong  những  phong  cách  đặc  trưng  được  ứng  dụng   trong thiết kế nội thất. Không gian mở đóng vai trò như một liên kết trực quan giữa các phần khác nhau của một ngôi nhà. Ngoài ra,  nói đến không gian mở còn được hiểu đó là không gian thiết kế và  thi công nội thất hướng ra bên ngoài, hoà quyện với môi trường tự nhiên. [2,3].

Với những công trình được thiết kế theo kiến trúc không gian mở sẽ mang đến không gian sống rộng rãi và thoáng đãng khi sinh hoạt. Khi sử dụng thiết kế không gian mở trong kiến trúc nhà, gia chủ  sẽ  có  không  gian  chung  chứa  nhiều  không  gian  chức  năng  khác nhau  được  ngăn  chia  bằng  hệ  thống  vách  ngăn,  các  đồ  nội  thất. Với kiến trúc không gian mở, được đặc biệt ưu ái sử dụng cho những không gian căn hộ nhỏ khi chúng giúp tiết kiệm tối đa diện tích, cũng như giúp cho việc giao lưu giữa các thành viên trong gia đình được diễn ra thoải mái nhất.

2.3. Ưu điểm và nhược điểm không gian mở Ưu điểm không gian mở

+ Không gian mở giúp tối ưu diện tích không gian sống

Đặc trưng của kiến trúc không gian mở vốn là sự liên kết giữa các khu vực trong một công trình, không có vách ngăn của những bức  tường.  Kính  chính  là  chất  liệu  được  ưu  tiên  sử  dụng  khi  xây  dựng không gian mở. Có thể phân chia các phòng bằng vách ngăn kính,  không  gian  vẫn  mang  đến  cảm  giác  rộng  mở  nhưng  không  bị che khuất tầm nhìn. Ngoài ra, những ô hắt sáng, cửa sổ đều sử dụng chất liệu kính để tạo không gian mở cho ngôi nhà.

+ Tạo không gian sống xanh

Sống  xanh  hiện  đang  là  xu  hướng  được  nhiều  nơi  trên  thế  giới lựa chọn. Với thiết kế nội thất không gian mở, sẽ giúp gia chủ có  cuộc  sống  gần  gũi  với  thiên  nhiên.  Không  gian  mở  có  thiết  kế  đơn giản đó là những ngôi nhà ngập tràn ánh sáng tự nhiên. Hoặc những không gian sống biệt thự cao cấp với hệ thống bể bơi, ánh sáng tự nhiên, cũng như hệ thống cây xanh cho không gian sống cực hoàn hảo. Không gian mở lấy ánh sáng và không khí tự nhiên vào không gian sống khiến cuộc sống gia đình lúc nào cũng như được thư giãn.

+ Không gian mở tạo giá trị thẩm mỹ

Kiến trúc không gian mở: Những bức tường bí bách được xóa bỏ, chi tiết rườm rà được giản lược, thay vào đó là không gian rộng mở, thoáng đãng. Điều này giúp căn nhà trở nên trẻ trung, hiện đại và mới mẻ hơn rất nhiều. Những căn nhà được thiết kế theo kiến trúckhông gian mở luôn là sự sáng tạo vô tận, cách bố trí nội thất linh hoạt hơn và các chi tiết trang trí cũng trở nên thời thượng hơn rất nhiều, thể hiện gu thẩm mỹ tuyệt vời của gia chủ.

+ Không gian mở mang đến không gian sống ấn tượng

Khi chọn nội thất cho ngôi nhà có kiến trúc không gian mở hãy ưu tiên những đồ bằng gỗ cứng với thiết kế đơn giản và đa dụng.

Để tạo ấn tượng cho không gian rộng hơn đặc biệt tạo lối đi thông thoáng qua nhà bếp, phòng khách, phòng ngủ và sắp xếp đồ đạc phù hợp và tạo không khí ấm áp trong những ngôi nhà nhỏ. Ngoài ra,  những  gam  màu  trung  tính  có  màu  sắc  tươi  sáng  sẽ  được  ưu  tiên lựa chọn làm màu chủ đạo trong thiết kế nhà không gian mở.

Chúng  tạo  ra  cảm  giác  không  gian  được  mở  rộng  hơn  về  nhiều  chiều. Một lưu ý là nên lựa chọn những tông màu tương đồng với nhau  để  nội  thất  bên  trong  trở  nên  hiện  đại  và  sang  trọng  hơn,  đồng thời sự liền mạch của không gian cũng được duy trì.

Nhược điểm không gian mở

Bên  cạnh  những  ưu  điểm  kể  trên  thì  không  gian  mở  cũng  có  những hạn chế nhất định.

Thiếu sự riêng tư: Thiết kế không gian mở là khi các phòng nối liền với nhau đồng nghĩa sẽ ảnh hưởng đến tính riêng tư.

Bố trí nội thất không phù hợp sẽ thiếu sự đồng nhất và trở nên lộn xộn hơn và thiếu thẩm mỹ cho ngôi nhà.

3. Nghiên cứu giải pháp thiết kế không gian mở cho công trình

3.1. Lựa chọn loại công trình nghiên cứu

Hầu hết tất cả các loại nhà đều có thể thiết kế một hay nhiều không gian mở, tuy nhiên để có cái nhìn tổng thể tác giả lựa chọn một công trình có kích thước 15x16m, 2 tầng, một mặt tiền, ngôi nhà được thiết kế theo phong cách hiện đại, có nhiều không gian mở kết hợp với nhau.

Hình 2.  Mặt đứng và mặt cắt ngôi nhà

01. Gate/ Cổng

02. Garage/ Để xe

03. Garden/ Vườn

04 Terrace/ Hiên

05. Dining &Living room/ Phòng Khách + ăn

06. Bedroom/ Phòng ngủ

07. Kitchen/ Bếp

08. WC/ Vệ sinh

09. Wash floor/ Sàn rửa

Hình 3. Mặt bằng tầng 1

10. Altar/ Phòng thờ

11. Void/ Ô trống

12. Balcony/ Ban công

13. Wash machine/ Giặt phơi

14. Workplace/ Chỗ làm việc

                                                                                      Hình 4. Mặt bằng tầng 2

3.2. Giải pháp thiết kế không gian mở hiên nhà

Hình 5. Hiên nhà được thiết kế theo không gian mở

Hiên nhà được thiết kế không có các bức tường ngăn cách giữa  nhà  và  hiên  làm  tăng  không  gian  chiếu  sáng,  thông  thoáng  cho  ngôi nhà, mái được lợp ra che phủ hiên, vừa mát mẻ thông thoáng vừa đảm bảo thời tiết khi trời mưa, bên cạnh đó phía trước nhà làm sân vườn tạo không khí trong lành, yên bình cho ngôi nhà.

3.3. Giải pháp thiết kế không gian mở phòng khách và phòng ăn, bếp

Hình 6. Giải pháp không gian mở cho phòng khách, phòng ăn

Phòng khách thông với phòng ăn kết hợp giếng trời với khung cảnh  tự  nhiên,  nhiều  cây  cối,  ngăn  cách  với  bên  ngoài  bằng  cửa  nhôm kính tạo ra không gian mở giúp tận dụng tối đa công năng sử  dụng  của  một  căn  nhà  ở,  đặc  biệt  là  khả  năng  tận  dụng  ánh  sáng tự nhiên, ánh sáng không bị hạn chế giữa các không gian mà truyền từ khu vực này sang khu vực khác. Ngoài ra, giải pháp còn tạo ra sự sang trọng, thông gió, thẩm mỹ cho ngôi nhà.

Hình 7. Giải pháp không gian mở cho phòng bếp

Phòng bếp được thiết kế lấy sáng tự nhiên, điều hoà, thông gió tốt, ngăn cách với phòng ăn bằng một chiếu tủ đựng rượu và các vật dụng khác nhằm tránh mùi nấu ăn cho ngôi nhà.

3.4. Không gian mở cho phòng ngủ

Hình 8. Giải pháp không gian cho phòng ngủ

Phòng ngủ được thiết kế với hiên kết hợp sân vườn bên ngoài, có cảm giác yên bình, trong lành, tạo không gian sống xanh cho gia chủ, thẩm mỹ cho ngôi nhà.

3.5. Không gian mở cho phòng tắm, WC và lavabo

Hình 9. Giải pháp không gian cho chậu rửa lavabo, WC kết hợp tắm

Chậu rửa lavabo được thiết kế riêng biệt với không gian thông ra sân vườn, làm cho công năng hướng đến tự nhiên, tạo cảm giác thoải mái mỗi khi sử dụng.

Nhà WC và tắm được tách riêng biệt bằng một lớp kính cường lực, thông với bên ngoài bằng một của nhôm kính loại lớn, đủ lấy sáng và gió, tạo cảm giác tuyệt vời cho người sử dụng.

3.6. Không gian mở hành lang

Hình 10. Giải pháp không gian cho hành lang

Hành  lang  được  thiết  kế  kết  hợp  thông  tầng  và  các  cửa  sổ  nhôm kính, tạo ánh sáng tự nhiên, ngoài ra còn có các cửa đối lưu gió,  làm  cho  không  khí  trong  nhà  luôn  được  trao  đổi  giữa  không  khí trong và ngoài nhà.

4. Kết luận

Trong bài báo này, tác giả đã nghiên cứu về thực trạng cách bố trí kiến trúc đã có, ưu và nhược điểm của kiến trúc không gian mở, từ đó đưa ra các giải pháp thiết kế không gian mở, giúp tận dụng tối  đa  công  năng  sử  dụng,  tăng  giá  trị  thẩm  mỹ,  tối  ưu  diện  tích  không gian và tạo nhiều không gian sống xanh cho ngôi nhà.

Ths. TRẦN VĂN BÌNH

Khoa Kỹ thuật - Công nghệ, Trường Đại học Hà T ĩnh

Email: binh.tranvan@htu.edu.vn

Tài liệu tham khảo

[1].  TCVN  4451:2012,  Nhà  ở  -  nguyên  tắc  cơ  bản  để  thiết  kế,  2012.

[2]. Phạm Trọng Thuật, Lý thuyết thiết kế kiến trúc nhà ở, NXB Xây dựng, 2022.

[3]. Nguyễn Đức Thiềm, Kế kiến trúc nhà ở, NXB Xây dựng, 2022.

[4]. Khuất Tân Hưng, Không gian truyền thống trong kiến trúc nhà ở nông thôn đương đại vùng Bắc Trung Bộ, Tạp chí kiến trúc, 2022.