Phân tích nhu cầu và phản ứng thích ứng cấp địa phương tại thành phố Cần Thơ, Việt Nam

MTXD- Quy hoạch đô thị thích ứng không chỉ đòi hỏi các dữ kiện về điều kiện khí hậu hiện tại và dự báo tương lai, mà còn đòi hỏi những kiến thức về chức năng xã hội và cấu trúc kinh tế xã hội của cảnh quan đô thị hiện tại và tương lai. Những điều này về cơ bản xác định nhu cầu thích ứng của địa phương. Bài viết đánh giá những thách thức hiện tại và tương lai của biến đổi khí hậu và phát triển đô thị đối với thành phố Cần Thơ ở Đồng bằng sông Cửu Long của Việt Nam.

MTXD-  Quy hoạch đô thị thích ứng không chỉ đòi hỏi các dữ kiện về điều kiện khí hậu hiện tại và dự báo tương lai, mà còn đòi hỏi những kiến thức về chức năng xã hội và cấu trúc kinh tế xã hội của cảnh quan đô thị hiện tại và tương lai. Những điều này về cơ bản xác định nhu cầu thích ứng của địa phương. Bài viết đánh giá những thách thức hiện tại và tương lai của biến đổi khí hậu và phát triển đô thị đối với thành phố Cần Thơ ở Đồng bằng sông Cửu Long của Việt Nam. Thành phố đang phải đối mặt với sự gia tăng dự kiến cả về cường độ và tần suất của lũ lụt và các đợt nắng nóng khắc nghiệt, cũng như ảnh hưởng của mực nước biển dâng, đồng thời phải đối mặt với những căng thẳng về môi trường, chẳng hạn như sụt lún đất nghiêm trọng. Tuy nhiên, bất chấp sự thừa nhận ngày càng tăng về những rủi ro ngày càng tăng, các nhà quy hoạch địa phương đã phải vật lộn để phát triển và tích hợp các giải pháp thiết thực cho phép giảm thiểu rủi ro, nhưng vẫn cho phép phát triển đô thị bền vững và có khả năng phục hồi. Các đánh giá trước đây thường chỉ giới hạn trong các kịch bản trong tương lai về các hiểm họa khí hậu và được thực hiện ở quy mô toàn thành phố, bỏ qua sự không đồng nhất về cấu trúc và kinh tế xã hội cũng như những bất ổn trong tương lai trong quá trình phát triển. Cần có sự hiểu biết tổng hợp về các kịch bản rủi ro của cả biến đổi khí hậu và đô thị hóa trong tương lai, được thực hiện ở quy mô liên quan đến quy hoạch. Bài viết trình bày một phương pháp loại cấu trúc đô thị để hiểu và giám sát hình thái đô thị, chức năng và cấu trúc kinh tế xã hội của thành phố, và thúc đẩy việc tích hợp các phản ứng thích ứng phi tập trung thực tế vào các khung quy hoạch chính thức ở quy mô địa phương.

Từ khóa: Quy hoạch thích ứng; Cần Thơ; Biến đổi khí hậu; Đô thị hóa; Các loại cấu trúc đô thị.

1. Đặt vấn đề

Mối quan tâm về tác động của biến đổi khí hậu đối với các đô thị Việt Nam đang gia tăng nhanh chóng do tác động kép của biến đổi khí hậu và quá trình đô thị hóa mạnh mẽ. Hai thập kỷ đô thị hóa đã đóng một vai trò quan trọng trong chiến lược tăng trưởng kinh tế, hiện đại hóa và xóa đói giảm nghèo của đất nước. Tuy nhiên, biến đổi khí hậu ngày càng thách thức quỹ đạo phát triển bền vững không chỉ của chính các thành phố, mà còn của hệ thống kinh tế quốc gia và khu vực. Các thành phố của Việt Nam đã và đang chứng kiến biến đổi khí hậu. Tất cả các khu vực của Việt Nam đang trở nên ấm hơn. Các dự báo cho thấy tổng lượng mưa hàng năm có khả năng thay đổi nhỏ, nhưng cường độ gia tăng nhiều hơn vào mùa mưa và thời tiết sẽ khô hơn ở mùa khô ở hầu hết các vùng của đất nước [1]. Mực nước biển cũng sẽ gia tăng, với nước dâng do bão gia tăng, sẽ gây nguy hiểm cho nhiều thành phố ven biển. Kết quả của những thay đổi này là khả năng xảy ra các hiện tượng cực đoan hơn, chẳng hạn như lũ lụt và các đợt nắng nóng ([2-3]). Tình trạng khan hiếm nước (hạn hán) cũng sẽ trở nên khó giải quyết hơn [4]. Theo đó, đô thị hóa cũng sẽ ảnh hưởng đến mức độ phơi nhiễm và dễ bị tổn thương trước các hiểm họa khí hậu và các sự kiện khí tượng thủy văn. Quá trình đô thị hóa tiếp tục diễn ra và sự phát triển của các khu vực đô thị đồng nghĩa với việc gia tăng rủi ro khí hậu do lan rộng (dân cư, tòa nhà và cơ sở hạ tầng) sang các vùng đồng bằng có độ cao thấp với nguy cơ ngập lụt cao và sự thay đổi lớp phủ bề mặt do giảm các vùng ngăn lũ và giữ nước hoặc vùng có chức năng làm mát không khí, các đường di chuyển của gió do sự đầm nén và tắc nghẽn bề mặt đất.

Chính phủ Việt Nam đã thừa nhận rõ ràng những lo ngại về rủi ro khí hậu đô thị hiện tại và tương lai, cụ thể là trong Chương trình mục tiêu quốc gia ứng phó với biến đổi khí hậu, Chiến lược quốc gia về phòng ngừa, ứng phó và giảm nhẹ thiên tai đến năm 2020, Chiến lược quốc gia về tăng trưởng xanh của Việt Nam và Đô thị Chiến lược phát triển các đô thị của Việt Nam đến năm 2050. Các văn bản đồng thời này ưu tiên cao cho việc cải thiện vệ sinh môi trường, chống ngập và thoát nước để thích ứng. Các dự án kỹ thuật cứng với quy mô lớn này thường mong muốn có thời gian quy hoạch dài, và liên tục bị trì hoãn do thiếu vốn, các vấn đề giải phóng mặt bằng và di dời.

Tuy nhiên, bất chấp sự hiểu biết ngày càng tăng về các rủi ro ngày càng tăng, các nhà xây dựng và hoạch định chính sách vẫn phải vật lộn để thường xuyên nắm bắt, phát triển, kiểm tra và đánh giá đầy đủ các phản ứng thích ứng thực tế cho phép giảm thiểu rủi ro cơ bản nhưng vẫn cho phép phát triển bền vững.

Nhiều nghiên cứu đã đánh giá rủi ro khí hậu đối với các đô thị Việt Nam trong quá khứ. Tuy nhiên, các đánh giá trước đây thường chỉ giới hạn trong các kịch bản hoàn toàn trong tương lai về các hiểm họa khí hậu và được thực hiện ở quy mô hành chính toàn thành phố hoặc lớn hơn, bỏ qua và xem nhẹ sự không đồng nhất rõ ràng hơn, cấu trúc và kinh tế xã hội đặc trưng cho các thành phố [5-6]. Điều này dễ nhận thấy vì những kiến thức đó là cần thiết và phải đóng vai trò hàng đầu trong việc lập kế hoạch thích ứng và giảm thiểu rủi ro. Mặc dù các khu vực khác nhau của thành phố có thể đối mặt với những rủi ro tương tự, các đặc điểm dựa trên địa điểm và các lựa chọn có nghĩa cần thiết sự có mặt của các giải pháp khác nhau giữa các khu vực này với khu vực khác.

Rủi ro đô thị nên được nhìn nhận như là một phần của quá trình quy hoạch và phát triển đô thị. Cần có sự hiểu biết tổng hợp về các kịch bản rủi ro của cả biến đổi khí hậu và đô thị hóa trong tương lai. Điều quan trọng là, còn thiếu các phương pháp tiếp cận chung cũng như các công cụ thực hành để giám sát, kiểm soát, đánh giá và đánh giá sự phát triển đô thị theo phương thức tổng hợp và so sánh [7]. Khung Sendai về Giảm thiểu rủi ro thiên tai và báo cáo đánh giá lần thứ năm của IPPC, đều nhấn mạnh tầm quan trọng của việc hiểu rõ các xu hướng và mô hình rủi ro địa phương trước khi thực hiện các hành động [8]. Bài báo này trình bày những kinh nghiệm nghiên cứu ban đầu trong việc áp dụng phương pháp tiếp cận kiểu cấu trúc đô thị để hiểu hình thái đô thị, chức năng và cơ cấu kinh tế xã hội của thành phố, đồng thời thúc đẩy việc lồng ghép các phương án thích ứng phi tập trung vào các khung quy hoạch chính thức.

2. Thành phố Cần Thơ

Cần Thơ là thành phố lớn thứ 4 của Việt Nam và là trung tâm kinh tế của vùng Đồng bằng sông Cửu Long, miền Tây Nam Bộ. Nằm ở bờ Tây của sông Hậu, một phân lưu chính của sông Mê Kông, cách thượng lưu khoảng 80 km từ Biển Đông (Hình 1 & 2). Thành phố trực thuộc trung ương có dân số chính thức khoảng 1,2 triệu người và tốc độ tăng trưởng là 0,67 [9]. Thành phố Cần Thơ được chia thành 9 quận, huyện, 5 quận là Ninh Kiều, Bình Thủy, Cái Răng, Ô Môn và Thốt Nốt với dân số 0,8 triệu dân và 4 huyện là Phong Điền, Thới Lai, Vĩnh Thạnh, Cờ Đom, với dân số 0,4 triệu người [9]. Trung tâm thành phố nằm ở quận Ninh Kiều, nơi tập trung các cơ quan chính phủ, các dịch vụ thương mại, tài chính, ngân hàng, giáo dục và y tế và có mật độ dân số cao nhất.

Hình 1. Thay đổi diện tích đô thị của Cần Thơ trong năm 2004 và 2018

Hình 2. Mật độ dân số cấp quận, huyện của thành phố Cần Thơ năm 2019


Các nghiên cứu trước đây đã chỉ ra rằng sự phát triển nhanh chóng là một trong những địa điểm dễ bị ảnh hưởng và dễ bị tổn thương nhất của quốc gia trước các tác động bất lợi do biến đổi khí hậu gây ra [2, tr.10-13]. Các nhà hoạch định chính sách địa phương lo ngại rằng thành phố đang phải đối mặt với sự gia tăng dự kiến cả về cường độ và tần suất của lũ lụt từ hệ thống sông và lũ nước mặt đi kèm với các đợt nắng nóng khắc nghiệt, đồng thời phải đối mặt với những căng thẳng về môi trường, chẳng hạn như nhu cầu nước ngọt tăng lên, lũ lụt theo mùa, cải tạo sông, xâm nhập mặn, sụt lún đất và vấn đề đô thị hóa nhanh chóng không kiểm soát được. Theo các kịch bản quốc gia về biến đổi khí hậu gần đây nhất do Bộ Tài nguyên và Môi trường Việt Nam công bố, nếu mực nước biển dâng một mét, 20% diện tích thành phố sẽ bị ngập nước [1].

3. Lập bản đồ loại cấu trúc đô thị

Khái niệm lập bản đồ cấu trúc đô thị (CTĐT) được hình thành ở Đức vào cuối những năm 1980 để phân loại và phân biệt các khu định cư đô thị thành một loạt mẫu hình đô thị không đồng nhất lặp lại. Kể từ đó, nó đã được ứng dụng rộng rãi như một chỉ số không gian chính cho các hành động lập kế hoạch và giám sát nhằm hỗ trợ xây dựng chính sách, chương trình và kế hoạch đô thị hiệu quả [4-16]. Một định nghĩa chung là “CTĐT là các chỉ số không gian giúp phân chia và phân biệt cấu trúc đô thị thành các không gian xanh và không gian mở, các tổ hợp cơ sở hạ tầng và công trình để có thể xác định các đặc điểm điển hình của chúng như các yếu tố vật lý, chức năng và năng lượng” [17]. Phương pháp lập bản đồ CTĐT liên quan đến việc phân loại, sàng lọc và phân loại lại các kiểu xây dựng, mật độ xây dựng và cấu hình không gian mở cho thành phố. Phiên bản số chính thức của quy hoạch tổng thể sử dụng đất đến năm 2030 do Sở Tài nguyên và Môi trường Cần Thơ cung cấp đã cung cấp dạng hình học không gian chung để biên soạn bản đồ CTĐT. Điều này liên quan đến việc giải thích trực quan hình ảnh vệ tinh có độ phân giải cao được chụp vào năm 2022. Tại đây, hình ảnh vệ tinh có sẵn trên thị trường cho Cần Thơ là các hình ảnh công khai, miễn phí có độ phân giải không gian cao từ công cụ Google Earth đã được sử dụng để giải thích từng khối. Trong thập kỷ qua, công cụ Google Earth đã phát triển nhanh chóng và được ứng dụng rộng rãi trong một số lĩnh vực. Là một nguồn dữ liệu mở và miễn phí, hình ảnh có độ phân giải không gian cao do công cụ này cung cấp đã hỗ trợ việc lập bản đồ sử dụng đất và lớp phủ đất [18]. Một cuộc khảo sát và tìm hiểu về các kiểu kiến trúc xây dựng quan sát được của Cần Thơ đã cung cấp điểm khởi đầu ban đầu cho việc lập bản đồ kiểu cấu trúc đô thị.

Trong bước đầu tiên này, việc phân loại các kiểu kiến trúc tòa nhà quan sát được thực hiện lần đầu tiên đối với các khu vực thử nghiệm được chọn thông qua việc giải thích trực quan hình ảnh vệ tinh và các cuộc kiểm tra thực địa. Về mức độ liên quan đối với việc lập kế hoạch thích ứng, các thuộc tính về đặc điểm vật lý, cách sử sử dụng và tuổi thọ của các tòa nhà đã được xem xét. Các kiểu kiến trúc xây dựng trong đó được phân loại theo chiều cao của tòa nhà, loại xây dựng, một phần được xác định theo quy chuẩn xây dựng quốc gia và thành phố cụ thể [19], và mức độ lân cận của chúng với các cấu trúc khác. Chiều cao của các tòa nhà dao động từ thấp tầng, trung tầng đến cao tầng, trong khi đó, có hai loại công trình chính là công trình dễ cháy, được xây bằng kết cấu khung thép nhẹ hơn kết nối bằng đinh tán hoặc bằng gỗ ghép trên tường chịu lực; và các tòa nhà không bắt lửa sử dụng khung thép và bê tông nặng hơn. Các tòa nhà ở Cần Thơ cũng có thể được mô tả bởi vị trí gần nhau: chúng có thể tách rời (đứng một mình); nửa gắn liền (chung tường với công trình lân cận) hoặc gắn liền (chung tường ở ít nhất hai mặt với công trình liền kề). Cuối cùng, các tòa nhà đã được phân loại theo tuổi của chúng. Đây là yếu tố chính vì nó tương quan với các tiêu chuẩn và phong cách xây dựng áp dụng tại thời điểm xây dựng tòa nhà và do đó ảnh hưởng mạnh đến phương pháp và vật liệu xây dựng. Việc phân loại được thực hiện một phần dựa trên các tiêu chuẩn Việt Nam [19], nhưng được làm theo các hạng mục bổ sung gắn liền.

Việc lập bản đồ được thực hiện ở phạm vi khu phố vì chúng là đơn vị nhỏ nhất thể hiện đơn vị chức năng của cấu trúc thành phố, biểu diễn cách thức xây dựng và chiếm dụng riêng biệt của các khu vực. Được sử dụng cho cả mục đích sử dụng đất và quy hoạch đô thị, cũng như cho mục đích thiết kế, các khối nhà đã được định hình tăng dần theo quan điểm hiện tại về nhu cầu thiết kế và chức năng. Các khối hoặc bao gồm các lô phát triển đơn lẻ hoặc là tập hợp của một số lô. Như vậy, chúng có thể được hiểu là bao gồm một cấu trúc tòa nhà đơn lẻ hoặc một khu vực có một số tòa nhà khác nhau về quy mô, chức năng, các cấu trúc tách biệt được bao quanh bởi không gian tự nhiên hoặc những con hẻm phức tạp. Thông thường, mạng lưới đường phố đóng vai trò là ranh giới bao quanh mỗi khu và có bối cảnh riêng. Sự đa dạng về khác biệt và tinh tế trong các kiểu cấu trúc đô thị được xây dựng, xuất phát từ việc sử dụng đất được quy hoạch chính thức và các chuyển đổi về mật độ đều rõ ràng ở cấp độ này. Vì những lý do này, các khu phố thường được chọn làm đơn vị không gian đánh giá để lập bản đồ loại cấu trúc đô thị (CTĐT).

Hình 3. Minh họa tác động của việc tiếp xúc với lũ lụt đối với một loạt các loại công trình

Mỗi kiểu kiến trúc nhà ở cơ bản được chia thành các kiểu phụ để tạo ra loại CTĐT, phản ánh các chỉ số tiếp xúc hoặc tác động lý sinh khác nhau. Điều này liên quan đến các khu vực đồng nhất được lập bản đồ phản ánh các tòa nhà chủ đạo của chúng (kiểu kiến trúc, tuổi, vật liệu xây dựng); (ii) cấu trúc hình học, mật độ và không gian của các tòa nhà (cấp độ quy hoạch); (iii) các đặc tính chức năng của chúng (nghĩa là sử dụng đất, cơ sở hạ tầng quan trọng, nông nghiệp) và (iv) các đặc tính môi trường của chúng như sự hiện diện và loại không gian mở liên quan, thảm thực vật và các vùng nước phân định cấu hình riêng biệt của môi trường được xây dựng. Nếu được phân loại tốt, loại CTĐT là một đơn vị không gian cơ bản ít nhiều đồng nhất liên quan đến loại và mật độ của các tòa nhà và loại không gian mở (mức độ tắc nghẽn của bề mặt đất và/hoặc loại và số lượng thảm thực vật) và nó có thể được coi là một chỉ báo ủy quyền sử dụng đất thực tế.

4. Các loại cấu trúc đô thị ở Cần Thơ

Một số lượng lớn loại CTĐT đã được phân biệt ở Cần Thơ. Tổng cộng có 53 loại CTĐT khác nhau được tạo ra và gắn với 78.527 đa giác của hình học không gian chung. Các loại CTĐT được phân loại được chia thành bốn loại sử dụng chính trên cơ sở sử dụng chủ yếu của chúng, hoặc được chỉ định là khu dân cư; sử dụng mục đích công và mục đích đặc biệt; sử dụng mục đích công nghiệp; không gian xanh và mở, và phần còn lại của diện tích bề mặt bao gồm mạng lưới đường phố và hệ thống nước. Mỗi danh mục sử dụng sau đó được sắp xếp bổ sung thành các lớp, sau đó là các nhóm và cuối cùng là các loại CTĐT riêng lẻ. Hình 4 cho thấy tất cả các nhóm sử dụng loại CTĐT được lập bản đồ cho vùng lõi của Cần Thơ. Các loại CTĐT chủ yếu được sắp xếp thành các lớp dựa trên các kiểu nhà ở nổi trội mà chúng có. Đây là một tiêu chí phổ biến trong việc giải thích bằng hình ảnh. Trong hạng mục sử dụng nhà ở này có thể là nhà phố thương mại (shophouse), biệt thự, căn hộ hoặc khu dân cư nông thôn.
Bảng 1 cung cấp tổng quan về loại CTĐT được phân loại cho Cần Thơ. Các khối nhà được phân loại thành mục đích sử dụng cho mục đích dân cư nếu chúng được sử dụng chủ yếu cho mục đích ở. Do đó, các khu dân cư có thể được sử dụng hỗn hợp nhưng nhìn chung thể hiện được tính chất khu dân cư. Như vậy, chúng có thể bao gồm các tòa nhà bổ sung liên quan đến khu dân cư, cơ sở công cộng, không gian xanh và mở của địa phương và các cánh đồng lớn liền kề. Sự đa dạng của các tòa nhà riêng biệt; nhà liền kề và nhà thương mại cao tầng, chung cư cao tầng và thấp tầng chiếm ưu thế trong các loại hình xây dựng ở thành thị trong khi nhà truyền thống được xây dựng nhiều hơn ở các vùng ven đô và nông thôn. Phần lớn các ngôi nhà ở đô thị được xây dựng thương mại bằng các vật liệu hiện đại như bê tông, thép và kính. Tuy nhiên, các kiểu tòa nhà thô sơ và tạm bợ hơn được xây dựng bằng các vật liệu có sẵn tại địa phương.

Tổng cộng, 6,9% tổng diện tích hành chính của Cần Thơ được phân loại là chức năng cư trú. Các loại CTĐT cư trú được nhìn nhận là thay đổi từ sự phát triển dày đặc được quy hoạch và không được quy hoạch của các quận nội thành cho đến các mô hình định cư mở hơn và các loại CTĐT đặc trưng của các khu vực ven đô và nông thôn. Nhìn chung, 13 loại CTĐT dân cư riêng biệt đã được quan sát và chia nhỏ thành bốn loại là nhà thương mại (10 loại), biệt thự (1 loại), căn hộ (1 loại) và nhà ở nông thôn (1 loại). 10 nhà thương mại dựa vào loại hình CTĐT dân cư là loại hình cấu trúc chủ đạo tại Cần Thơ, chiếm 95% tổng số cấu trúc đô thị dân cư được nhìn thấy. Định nghĩa và mô tả về các loại cấu trúc đô thị dân cư riêng lẻ của các khu vực có thể được tìm thấy trong phần dưới đây.

Hình 4. Loại hình cấu trúc đô thị của thành phố Cần Thơ

Mười lăm CTĐT được xác định rõ ràng theo danh mục sử dụng công, thương mại và đặc biệt. Danh mục này bao gồm các cơ sở giáo dục công, giáo dục đại học và nghiên cứu, các cơ sở tôn giáo (như chùa, đền và nhà thờ), chăm sóc sức khỏe và hành chính công. Sử dụng cho thương mại bao gồm các chợ truyền thống, cũng như thương mại bán lẻ quy mô lớn, bao gồm cả các bãi đậu xe liên quan. Hơn nữa, hạng mục sử dụng này cũng bao gồm các khu vực dành cho cơ sở hạ tầng năng lượng và thông tin liên lạc, các nút giao thông vận tải và các khu vực an ninh và quốc phòng.

Tổng cộng, 1,1% diện tích Cần Thơ được phân loại là sử dụng cho mục đích công cộng, thương mại hoặc đặc dụng.

Bảng 1. Các loại CTĐT được phân loại của Cần Thơ

Bốn loại CTĐT riêng lẻ đã được chỉ định cho mục đích sử dụng trong công nghiệp. Các khối của danh mục này mô tả các khu vực sử dụng công nghiệp và một số mục đích sử dụng thương mại. Đặc trưng của khối này là các tòa nhà sản xuất lớn một tầng, nhà kho và các bãi kín hoặc bãi không có mái che và các chỗ để xe và tải hàng liên quan. Mật độ sử dụng công nghiệp được xem là khác nhau và do đó loại này được chia thành hai loại, công nghiệp mật độ thấp và công nghiệp mật độ cao. Việc sử dụng cho khu dân cư cũng có thể xảy ra trong các khối công nghiệp mật độ thấp, miễn là nó không vượt quá một phần ba diện tích của khối. Danh mục này cũng bao gồm các bãi vận chuyển hàng hóa và các khu công nghiệp, thường nằm ở ngoại ô đô thị, chủ yếu ở các khu vực có điều kiện giao thông thuận lợi, chẳng hạn như đường cao tốc và đường thủy. Nhìn chung, sử dụng công nghiệp chiếm 0,6% tổng diện tích hành chính của Cần Thơ.

Hạng mục sử dụng không gian xanh và không gian mở bao gồm 21 loại CTĐT riêng lẻ được chia thành 9 loại. Các loại trong danh mục này bao gồm không gian xanh có sự dụng công cộng như công viên, công viên hỗn hợp và công viên trồng rừng, cây trồng thu hoạch, nuôi trồng thủy sản và vườn cây ăn quả. Các khối thể hiện mùa vụ được thu hoạch như canh tác lúa, nuôi trồng thủy sản, và trồng cây ăn quả được hiển thị rõ ràng và được nhận diện bởi hình ảnh và được kiểm ra để phù hợp với loại đất sử dụng được chỉ định theo bản đồ sử dụng đất năm 2030. Nếu loại CTĐT không phù hợp với chỉ định sử dụng, nó được cho là tính chính xác của việc sử dụng nông nghiệp có thể luân phiên trên cùng một khối tương đối thường xuyên. Do đó, việc lập bản đồ loại CTĐT phản ánh tình trạng của khối tại thời điểm lập bản đồ.

Không gian trống (open field) cũng bao gồm trong danh mục này. Nhóm này gồm: đồng cỏ được trồng và đồng cỏ tự nhiên, đất chưa sử dụng và đất đang xây dựng. Theo mục đích phân loại, đất chưa sử dụng được định nghĩa là đất không còn được sử dụng, khu công nghiệp bỏ hoang hoặc phần lớn không có thực vật. Các khối đã được lập bản đồ là đất đang xây dựng nếu bề mặt khối được nhìn thấy để hiển thị các đặc điểm điển hình của công trường xây dựng, thường là đất trống và lộ thiên, và thường là sự xuất hiện của các thiết bị xây dựng. Nếu nền móng và tầng đầu tiên của các tòa nhà mới đã được nhìn thấy thì việc phân loại được thực hiện theo kế hoạch sử dụng.

Tổng số số 503 ha đất được phân loại là đang xây dựng. Các lớp khác bao gồm các địa điểm thể thao và giải trí, bao gồm cả các cơ sở thể dục thể thao không có mái che và có mái che, bãi đổ rác và xử lý chất thải, bao gồm các điểm chất thải rắn đô thị và nhà máy nước thải, nghĩa trang và vùng nước mặt. Tổng cộng, hạng mục sử dụng không gian xanh và không gian mở chiếm 81% tổng diện tích khu vực hành chính của tỉnh Cần Thơ.

5. Kết luận

Các quyết định quy hoạch đô thị thích ứng với biến đổi khí hậu hỏi sự mô tả điển hình cảnh quan đô thị hiện tại phù hợp với các vấn đề liên quan đến tính dễ bị tổn thương. Tuy nhiên, nhiều khía cạnh của sự phát triển đô thị gần đây của Cần Thơ diễn ra quá nhanh đến mức chúng thường vượt quá khả năng thiết lập và quản lý. Mô hình xây dựng nhà phố thương mại khu dân cư chiếm ưu thế, cả trong quy hoạch và không quy hoạch, dẫn đến việc khai thác quá mức tài nguyên đất, hạn chế không gian xanh, công cộng hoặc mở đất. Để xác định chính xác, định hình đô thị, chức năng và cấu trúc kinh tế xã hội của thành phố, lập bản đồ loại cấu trúc đô thị đã được thực hiện trên hình học khối của quy hoạch sử dụng đất chính thức. Điều này rất quan trọng vì ở mức đơn giản, mức rủi ro và khả năng phục hồi ở hiện tại và tương lai đều phụ thuộc vào các quyết định về cách sử dụng đất và những lựa chọn liên quan đến cấu trúc được xây dựng, vị trí và mật độ.

Do đó, mô hình phơi nhiễm và nhạy cảm của mỗi loại phát triển xác định được rủi ro cuối cùng đối với các nguy hiểm do khí hậu đối với toàn thành phố. Tổng cộng, 78.527 đa giác được phân loại thành 53 cấu trúc đô thị riêng biệt phản ánh tình hình sử dụng đất thực tế cho năm 2022. Kết quả cho thấy, quy mô xây dựng hiện tại của thành phố là 6.677 ha (vùng dân cư đô thị là 4.227 ha, sử dụng mục đích công cộng là 1.580 ha, và công nghiệp 868 ha). Điều thú vị là nhà ở tạm thời không chính thức có diện tích 128 ha, trong khi 503 ha đất khác hiện đang được xây dựng. Sự khác biệt của các loại CTĐT ở Cần Thơ và sự thay đổi của chúng theo thời gian và không gian có thể được sử dụng như một công cụ quan trọng để điều tra sự thay đổi về sử dụng đất và sự thay đổi về mật độ cũng như trong việc hiểu biết các cơ chế chính và mối liên kết tại nơi làm việc. Lập kế hoạch thích ứng là không thể thực hiện được nếu không có những cải tiến về khả năng sử dụng của các kết quả khoa học để ra quyết định và tích hợp chúng vào quá trình lập kế hoạch. Theo truyền thống, cả thích ứng với biến đổi khí hậu và giảm thiểu rủi ro thiên tai đều được đặt bên ngoài của phát triển đô thị. Tỷ lệ của khối đô thị thúc đẩy việc tích hợp lấy con người làm trung tâm và đặt các phương án thích ứng phi tập trung cụ thể vào các khung quy hoạch đô thị chính thức, cho phép kiểm tra lại các quá trình và lộ trình phát triển về quy mô không gian liên quan đến quy hoạch. Kết quả này có thể giúp nâng cao hiểu biết về thích ứng với biến đổi khí hậu trong bối cảnh đô thị hóa nhanh chóng, đặc biệt góp phần vào cuộc tranh luận đang diễn ra ở Việt Nam phương hướng tốt nhấttrong chuyển đổi và ứng phó với biến đổi khí hậu trong bối cảnh phát triển nhanh của kinh tế xã hội hiện nay.

NIGEL K. DOWNES *

Tài liệu tham khảo
1. Thuc, T., Van Thang, N., Huong, H. T. L., Van Khiem, M., Hien, N. X., & Phong, D. H. (2016). Climate change and sea level rise scenarios for Vietnam. Ministry of Natural resources and Environment. Hanoi, Vietnam.
2. Huong, H. T. L., & Pathirana, A. (2013). Urbanization and climate change impacts on future urban flooding in Can Tho city, Vietnam. Hydrology and Earth System Sciences, 17(1), 379-394.
3. Dang, H. T., & Pitts, A. (2020). Urban Morphology and Outdoor Microclimate around the “Shophouse” Dwellings in Ho Chi Minh City, Vietnam. Buildings, 10(3), 40.
4. Thao, N. T. T., Khoi, D. N., Xuan, T. T., & Tychon, B. (2019). Assessment of livelihood vulnerability to drought: A case study in Dak Nong Province, Vietnam. International Journal of Disaster Risk Science, 10(4), 604-615.
5. Storch, H., & Downes, N. K. (2011). A scenario-based approach to assess Ho Chi Minh City’s urban development strategies against the impact of climate change. Cties, 28(6), 517-526.
6. Downes, N. K., Storch, H., Schmidt, M., Van Nguyen, T. C., & Tran, T. N. (2016). Understanding Ho Chi Minh City’s urban structures for urban land-use monitoring and riskadapted land-use planning. In Sustainable Ho Chi Minh City: Climate Policies for Emerging Mega Cities (pp. 89-116). Springer, Cham.
7. Downes, N. K., & Storch, H. (2014). Current constraints and future directions for risk adapted land-use planning practices in the high-density Asian setting of Ho Chi Minh City. Planning Practice and Research, 29(3), 220-237.
8. Kelman, I. (2015). Climate change and the Sendai framework for disaster risk reduction. International Journal of Disaster Risk Science, 6(2), 117-127.
9. General Statisics Office. Statistical Yearbook of Vietnam 2019; Statistical Publishing House: Hanoi, Vietnam, 2020; p. 1034
10. Wassmann, R., Hien, N. X., Hoanh, C. T., & Tuong, T. P. (2004). Sea level rise affecting the Vietnamese Mekong Delta: water elevation in the flood season and implications for rice production. Climatic change, 66(1), 89-107.
* Khoa Môi trường và Tài Nguyên thiên nhiên, Đại học Cần Thơ, Email: nkdownes@ctu.edu.vn.
 

Các tin khác

Chống tiêu cực cần mạnh hơn, đừng "đóng đinh" báo chí vào "tôn chỉ, mục đích"
Chống tiêu cực cần mạnh hơn, đừng "đóng đinh" báo chí vào "tôn chỉ, mục đích"

​MTXD - Từ chuyện chung cư mini cháy và các công trình sai phép “phạt cho tồn tại”, cho thấy rất cần báo chí vào cuộc, phát huy hơn nữa vai trò giám sát hoạt động xã hội.

Hà Nội kiểm tra an toàn vệ sinh thực phẩm ở 215 bếp ăn trường tiểu học
Hà Nội kiểm tra an toàn vệ sinh thực phẩm ở 215 bếp ăn trường tiểu học

MTXD - Đảm bảo an toàn thực phẩm tại các bếp ăn tập thể luôn là mối quan tâm của ngành giáo dục, đặc biệt sau dịch COVID-19. Bên cạnh việc việc kiểm tra, giám sát thì truy xuất đến cùng nguồn gốc thực phẩm trong chế biến các món ăn tại trường được Hà Nội đặc biệt quan tâm.

Cuối năm, phá đường dây đánh bạc qua mạng hơn 500 tỷ đồng
Cuối năm, phá đường dây đánh bạc qua mạng hơn 500 tỷ đồng

MTXD - Công an tỉnh Thừa Thiên Huế triệt xóa đường dây đánh bạc qua mạng Internet với số tiền cá cược lên đến 500 tỷ đồng, bắt giữ 6 đối tượng.

Huế: Triệt xóa đường dây mua bán hơn 6,2 triệu dữ liệu cá nhân
Huế: Triệt xóa đường dây mua bán hơn 6,2 triệu dữ liệu cá nhân

MTXD - Cơ quan chức năng đã phát hiện nhóm Facebook “Group mua bán data mới 2020” với 300 thành viên hoạt động mua bán, trao đổi dữ liệu thông tin cá nhân của người dùng và âm thầm theo dõi nhiều ngày và triệt phá.

Thơ mộng Mộc Châu
Thơ mộng Mộc Châu

​MTXD - Hoa mận, mơ ở Mộc Châu năm nay nở sớm hơn thường lệ, nhiều cánh rừng mận, mơ đã nở trắng “thoát ẩn thoát hiện” dưới lớp sương mù huyền ảo, tạo nên khung cảnh nơi đây thật nên thơ và trữ tình.