Hải Phòng: Tại sao người lao động lại muốn rút bảo hiểm xã hội một lần?

MTXD - Thời gian gần đây, người lao động (NLĐ) khó khăn trong kinh tế, thu nhập giảm, do đó lượng người muốn rút bảo hiểm xã hội (BHXH) có xu hướng tăng. Tại TP. Hải Phòng thực trạng này đang diễn như thế nào? Tại sao, một chính sách an sinh của Nhà nước, bảo vệ quyền lợi của NLĐ, mà người dân chưa thật sự muốn gắn bó lâu dài trong việc tham gia BHXH. Vậy đâu là nguyên dân cốt lõi của thực trạng trên? Cùng PV – Tạp chí điện tử Môi trường Xây dựng tìm hiểu vấn đề trên.

Thực trạng chung…

Cụ thể, thống kê của BHXH Việt Nam, giai đoạn từ năm 2016 – 2021 cả nước có hơn 4,25 triệu lao động tham gia BHXH và có 4,06 triệu người rút một lần. Chỉ tính riêng năm 2022 đã có 895.500 NLĐ rút khỏi hệ thống bảo hiểm xã hội Việt Nam, tăng 3,7% so với năm 2021. Đáng chú ý, NLĐ nhận BHXH 1 lần sau một năm nghỉ việc lên tới 98,8% tổng số người hưởng BHXH 1 lần. Số người hưởng theo điều kiện khác chiếm ít hơn.

Một trong số buổi ra quân của cán bộ, công nhân viên (CB, CNV) BHXH TP. Hải Phòng trong công tác tuyên truyền nâng cao ý thức NLĐ trong việc tham gia BHXH.

Ở TP. Hải Phòng tính đến hết quý I/2023, số người tham gia BHYT là 1.898.826 người, BHXH bắt buộc là 459.172 người, BHXH tự ngyện là 25.928 người.

Giai đoạn 2018 – 2022, người nhận BHXH 1 lần tăng trung bình 10,6%. Trong đó, quý I/2023 số lượng NLĐ nhận BHXH 1 lần là 3.859 người, tăng 36% so với cùng kỳ quý I/2022. Đặc biệt, năm 2023 NLĐ tỷ lệ rút bảo hiểm một lần có tăng cao hơn so năm trước do quý I/2022 là thời điểm dịch bệnh Covid – 19 bùng phát, NLĐ mất việc, nghỉ làm nhiều, đến quý I/2023 là thời điểm đủ 12 tháng để NLĐ nhận BHXH 1 lần.

Tại sao NLĐ muốn rút BHXH một lần?

Đã từng tham gia BHXH được 9 năm, khi được hỏi lý do rút BHXH một lần chị H.T.H ở xã Việt Tiến, huyện Vĩnh Bảo, TP. Hải Phòng tâm sự: “Gia đình chị gặp biến cố lớn khi chồng chị không may gặp tai nạn rồi qua đời. Chị không có thời gian làm việc trong công ty nữa, chị nghỉ việc kéo theo gánh nặng kinh tế đè nặng trên đôi vai của chị, khi nuôi ba đứa con đang trong tuổi ăn học. Mặc dù, trước khi làm thủ tục để hưởng BHXH, chị cũng được cán bộ tư vấn kỹ, để thời gian cho chị suy nghĩ. Tuy nhiên, thời gian tham gia bảo hiểm của chị còn dài  nên chị vẫn quyết định rút bảo hiểm để trang trải cho cuộc sống trước mắt”.

 CB, CNV thành phố thường xuyên tổ chức những buổi tư vấn miễn phí giúp NLĐ hiểu rút BHXH một lần ảnh hưởng quyền lợi của người dân như thế nào.

Khác với chị H, chị P.T.N đăng ký rút bảo BHXH 1 lần chia sẻ: “Công ty có nhiều người nghỉ  việc cùng thời gian với chị, đăng ký rút BHXH nên chị cũng đăng ký theo, chỉ vì sợ BHXH bị phá sản, quyền lợi của chị bị ảnh hưởng nên rút non để ăn chắc. Khi PV có trao đổi: “Nếu cho chị lựa chọn lại, cho chị tham gia BHXH tiếp hay chị vẫn quyết định rút BHXH một lần? Chị P.T.N chia sẻ thêm: “Giờ được quyền đóng tiếp thì chị vẫn tham gia đóng tiếp, mình cố gắng tham gia mấy năm nữa, sau này có lương hưu không phải phụ thuộc con cái. Lúc rút thì nghĩ đơn giản lắm em”.

Có rất nhiều nguyên nhân dẫn đến NLĐ không mặn mà tham gia BHXH. Trong đó, nguyên nhân đại dịch Covid – 19 đã đi qua nhưng hệ quả mà dịch bệnh để lại là vô cùng to lớn, dịch bệnh đã ảnh hưởng đến mọi mặt về đời sống, kinh tế, xã hội cho người dân. Khi Việt Nam bước vào giai đoạn bình thường mới, NLĐ quay lại thị trường lao động chưa được bao lâu thì doanh nghiệp gặp khó khăn trong sản xuất, kinh doanh, thiếu đơn hàng trong sản xuất. Doanh nghiệp tính bài toán về chí phí buộc cắt giảm giờ làm, giảm nhân sự, ảnh hưởng nghiêm trọng đến việc làm, thu nhập, đời sống của NLĐ gặp nhiều khó khăn. Giải pháp duy nhất mà NLĐ nghĩ đến là rút BHXH 1 lần để có một khoản tiền trang trải cuộc sống hiện tại.

Ngoài ra, chính sách tạo điều kiện cho người dân rút BHXH quá dễ dàng và mức hưởng BHXH một lần theo quy định của Luật cao hơn so với quy định trước đây mà không có sự ràng buộc đối với NLĐ. Đó cũng là nguyên nhân NLĐ rời bỏ hệ thống BHXH Việt Nam.

Người Việt Nam có tính cần cù, chăm chỉ, chịu khó nhưng tính kỷ luật và kiên trì chưa cao nên việc NLĐ phải có ít nhất 20 năm đóng BHXH và đảm bảo tuổi đời theo quy định để được hưởng chế độ hưu trí.

Đối với NLĐ thời gian như vậy được đánh giá là khá dài, dẫn tới nhiều người NLĐ tham gia vào thị trường lao động muộn không tích lũy đủ số năm đóng BHXH để được hưởng lương hưu.

Song song đó, một bộ phận nhỏ NLĐ vẫn còn quan niệm “trẻ cậy cha, già cậy con” nên khi còn trẻ chưa hình thành thói quen đóng BHXH để về già hưởng lương hưu mà không phải phụ thuộc vào con cháu.

Việc NLĐ tham gia BHXH ví như “nuôi đứa một con nuôi”, hằng tháng tiết kiệm số tiền rất nhỏ khi đến tuổi xế chiều không còn khả năng lao động “đứa con nuôi” sẽ trả lương cho mình hàng tháng, để NLĐ có một tuổi già an nhàn, không phụ thuộc vào con cái. Việc rút BHXH một lần giống như việc gặt lúa non, là giải pháp tình thế nhưng để lại hệ lụy lâu dài cho NLĐ. Điều đó, ảnh hưởng đến mục tiêu an sinh xã hội quốc gia và ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống của NLĐ ở tuổi xế chiều.

Để ngăn chặn NLĐ rút BHXH một lần, BHXH TP. Hải Phòng đã triển khai nhiều giải pháp nhằm tuyên truyền cho NLĐ hiểu việc rút rời khỏi hệ thống BHXH ảnh hưởng rất nhiều quyền lợi của chính mình. Tuy nhiên, BHXH thành phố cũng mong muốn Đảng và Nhà nước cần có những giải pháp đồng bộ, căn bản, quyết liệt nhưng cũng có chính sách tạo sức hút nhằm giúp NLĐ yên tâm tham gia BHXH ổn định, lâu dài.

Thu Duyến