Mua nhà ở xã hội để trục lợi: Miếng bánh ngon khó dành cho người thu nhập thấp

MTXD - Câu chuyện nhà ở xã hội bị mua bán để trục lợi khiến những người lẽ ra được hưởng các chính sách ưu đãi của Nhà nước là người thu nhập thấp lại mất cơ hội an cư.

Tình trạng “nhà ở xã hội rơi vào tay nhà giàu” không chỉ diễn ra ở một địa phương, mà xuất hiện tại rất nhiều tỉnh thành trong cả nước. Thời gian qua, không khó để thấy mỗi khi các dự án nhà ở xã hội (NƠXH) dành cho người lao động thu nhập thấp được công khai, là lại có những người không thuộc đối tượng thu nhập thấp tranh suất giành mua. Như mới đây, vào cuối tháng 5/2023, khi chủ đầu tư tổ chức bốc thăm suất mua 149 căn nhà tại dự án NƠXH NHS Trung Văn (Hà Nội), hàng ngàn người đã chen nhau bốc thăm để giành suất mua nhà. Cơ quan chức năng đã phát hiện 7 trường hợp đã có giấy chứng nhận quyền sử dụng đất, sở hữu nhà ở tại các vị trí khác hoặc có nhà đất vượt quá 10m2/người, nhưng vẫn tham gia bốc thăm. Thậm chí có trường hợp đã có sổ 300m2 đất vẫn trúng bốc thăm mua NƠXH tại dự án NHS Trung Văn.

Nhiều người đến bốc thăm suất mua 149 căn nhà tại dự án NƠXH NHS Trung Văn (Hà Nội).

Hay mới đây, dự án Thủ Thiêm Green House, tọa lạc trên mặt tiền đường Đồng Văn Cống, TP. Thủ Đức (quận 2 cũ), gần đây được chào bán với nhiều thông tin hấp dẫn, khiến người dân tranh nhau mua dù mục tiêu của dự án là phục vụ cho công nhân tại cụm khu công nghiệp thuộc thành phố Thủ Đức. Trước đó, vào năm 2022, Thanh tra TP. Đà Nẵng đã có Thông báo số 924/TB-TTTP về kết quả thanh tra việc chấp hành chính sách, pháp luật trong công tác xét duyệt, quản lý và sử dụng NƠXH tại chung cư An Trung 2, nằm trên địa bàn phường An Hải Tây (quận Sơn Trà). Dự án này do Liên doanh Công ty CP Đức Mạnh và Công ty CP Đầu tư và xây dựng 579 (DMC - 579) làm chủ đầu tư. Theo kết luận thanh tra, có 324 trường hợp đã được mua NƠXH tại chung cư An Trung 2. Nhưng, có đến 80 trường hợp sai phạm. Điều đáng nói là 80 trường hợp trên đã nhận nhà và vào ở từ lâu. Thậm chí, một số trường hợp còn bỏ tiền ra tu sửa, tân trang các căn hộ đã được mua.

Hiện nay, đối tượng mua NƠXH chủ yếu thuộc ba nhóm: Gia đình chính sách, người lao động tại khu công nghiệp và người thu nhập thấp tại các thành phố lớn. Tuy nhiên, nếu như nhóm đầu tiên và thứ hai, các tiêu chí khá rõ ràng, việc xác định nhóm người mua thứ ba lại gây nhiều tranh cãi bởi đây là nhóm có nhu cầu đông đảo nhất. Việc phải có hàng chục loại giấy tờ xác nhận khiến nhiều người thu nhập thấp thực sự không thể đủ điều kiện mua NƠXH. Trong khi đó, nhiều người không thuộc nhóm thu nhập thấp hoặc đã có nhà vẫn có suất. Những người có nhu cầu thực gần như không thể mua trực tiếp từ chủ đầu tư, họ chỉ có thể mua lại bằng hình thức ủy quyền, thừa kế để né luật, đương nhiên với giá chênh lệch từ 300-400 triệu đồng. Điều này làm mất cơ hội sở hữu, mua nhà của những người có nhu cầu thật. 

Dự án NƠXH cho công nhân của Công ty cổ phần Thủ Thiêm Group được môi giới rao bán, kèm theo cả cách thức “lách luật”.

Hiện tượng “NƠXH lọt vào tay nhà giàu” không phải là quá lạ lẫm. Trên thực tế đang tồn tại nghịch lý, khi tại các dự án dành cho người nghèo, người có thu nhập thấp song dưới sân lại dày đặc các ô tô “xịn”, chen nhau đậu kín sân. Ở các khu NƠXH, số người sở hữu ô tô cũng rất nhiều, các hầm gửi xe hầu như không có đủ chỗ cho ô tô. bằng các mối quan hệ, thủ đoạn khác nhau nhiều người, mặc dù kinh tế đã rất khá giả, song vẫn “chạy chọt”, để có thể sở hữu được các căn hộ trong các dự án NƠXH. Trong khi, nhiều người có nhu cầu bức tiết về nơi ở thật sự, lại bị loại ra, gây nên những bất công trong chính sách hỗ trợ NƠXH. Khi các dự án NOXH được mở bán, một số địa phương như Hà Nội, TPHCM, Bình Dương, Bắc Ninh, Bắc Giang, Đà Nẵng, Đắk Lắk... cũng có những hiện tượng trung gian, cò mồi lợi dụng sự khan hiếm NOXH, rao mua bán nhằm trục lợi.

Nếu chỉ nhìn vào hiện tượng trên, có thể thấy dường như việc mua bán nhà xã hội đang có biểu hiện sai đối tượng. Một số người có thu nhập cao, nhưng bằng cách nào đó “lách luật” để đủ điều kiện nộp hồ sơ. Số khác thì tìm cách mua lại suất từ những người không có nhu cầu ở hoặc không đủ tiền để mua NƠXH. Tình trạng mua bán NƠXH (NƠXH) vẫn diễn ra trên thị trường bất chấp những quy định đã có về đối tượng thụ hưởng, thời gian sở hữu tối thiểu để có thể giao dịch sang chủ thứ 2; thậm chí có dự án NƠXH còn chưa xây xong nhưng "sản phẩm" đã được chào bán...

Theo báo cáo mới nhất của Bộ Xây dựng, trong 7 tháng đầu năm 2023 cả nước có 10 dự án NƠXH, nhà ở công nhân được khởi công xây dựng trên cả nước, quy mô 19.853 căn nhà. Trong đó có 7 dự án NƠXH đã được khởi công xây dựng tại các địa phương như Hải Phòng 4 dự án quy mô 6.707 căn nhà, Hà Nội 1 dự án 720 căn nhà, Thừa Thiên Huế 1 dự án 1.085 căn, Lâm Đồng 1 dự án 303 căn. Có 3 dự án nhà ở công nhân được xây dựng tại các địa phương trọng điểm về công nghiệp, gồm Hải Phòng 1 dự án quy mô 2.538 căn, Bình Định 1 dự án 1.500 căn, Bắc Giang 1 dự án 7.000 căn. Nếu tính từ đầu năm 2022 đến nay, số dự án NƠXH, nhà ở công nhân được khởi công, xây dựng trên cả nước là 29 dự án, tổng khoảng 53.144 căn nhà.

Đối với rất nhiều người, đặc biệt là đối với công nhân lao động, người còn nghèo khó, người có thu nhập thấp, việc đăng ký mua và sở hữu căn hộ là NƠXH với giá cả vừa phải, phù hợp với thu nhập như hiện nay là một việc làm rất chính đáng. Đây chính là những người cũng là những đối tượng thật sự đang khó khăn về chỗ ở, do đó, họ cần được ưu tiên trong việc đăng ký, làm thủ tục để mua những căn hộ là NƠXH cho bản thân và gia đình theo quy định của pháp luật. Thế nhưng, trong thực tế thời gian qua đã có không ít những trường hợp là những người khá giả, những đối tượng có thu nhập cao, phải chịu thuế thu nhập cá nhân và đã có nhà ở "lọt" vào danh sách được xét duyệt mua những suất NƠXH khiến dư luận hết sức băn khoăn và bức xúc. Điều đó cho thấy có những lỗ hổng, thậm chí là có phát sinh tiêu cực và sự thiếu trách nhiệm ngay từ khâu thẩm định, kiểm tra, thẩm tra và xét duyệt mua suất NƠXH đối với những đối tượng này.

Ô tô xếp hàng dài hai bên đường Trần Quý Kiên, gần khu vực Nhà thi đấu quận Cầu Giấy - địa điểm bốc thăm mua nhà ở xã hội NHS Trung Văn. Ảnh: L.Q.

Ông Lê Hoàng Châu, Chủ tịch Hiệp hội Bất động sản TP.HCM, cho rằng: "Các tiêu chí về điều kiện của các đối tượng hưởng chính sách về NƠXH tưởng chừng rất chặt chẽ, nhưng thực ra là rất lỏng lẻo và chưa sát với thực tế cuộc sống, nên nhiều người đã lợi dụng để lách luật". Với việc mua NƠXH không đúng đối tượng, việc sử dụng NƠXH sai quy định, việc bán nhà ở không đúng đều dẫn đến nguy cơ NƠXH bị thu hồi. Do đó, khi giao dịch mua lại NƠXH rất dẫn đến rủi ro cho người mua, cần hết sức thận trọng và tìm hiểu kỹ. trước tình trạng xảy ra như trên ở nhiều dự án thì các cơ quan nhà nước đang đẩy mạnh công tác thanh tra, kiểm tra đối tượng mua NƠXH nhằm đảm bảo việc mua bán đúng đối tượng, bảo vệ quyền lợi cho người thu nhập thấp. Do đó, khách hàng cần hết sức thận trọng trước những "chiêu trò" của các đơn vị triển khai, môi giới rao bán NƠXH sai đối tượng. Bởi khi khách hàng bỏ ra một số tiền lớn, thì việc thuê mua nhà cần phải được công nhận quyền sở hữu.

Do vậy thiết nghĩ, để NƠXH đến đúng đối tượng thụ hưởng theo tiêu chí cũng như theo những quy định của pháp luật hiện hành, trước hết việc đăng ký, mua bán cho thuê căn hộ NƠXH cần phải được công khai, minh bạch với những tiêu chí, quy định thật sự rõ ràng. Hồ sơ mua bán NƠXH cần phải được cơ quan chức năng, các tổ chức thẩm tra, thẩm định và xét duyệt chặt chẽ, kỹ lưỡng ngay từ ban đầu. Ngoài ra, đối với các hành vi có biểu hiện khai man, kê khai gian dối để đăng ký mua suất NƠXH không đúng đối tượng, ngoài việc chấm dứt hợp đồng mua bán, thu hồi lại NƠXH để bán cho đúng đối tượng, cần xử lý nghiêm trước pháp luật.

Tiêu Dao – Thanh Bình