Vai trò báo chí trong đấu tranh phòng, chống tham nhũng, tiêu cực

MTXD - Phòng, chống tham nhũng luôn là một trong những nhiệm vụ quan trọng trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc mà Đảng ta tổ chức lãnh đạo, chỉ đạo thực hiện trong thời gian qua đạt được nhiều kết quả đáng khích lệ; góp phần giữ vững ổn định chính trị, phát triển kinh tế - xã hội; củng cố lòng tin của nhân dân; xây dựng Đảng, Nhà nước trong sạch, vững mạnh. Trong đó nhiều vụ việc tham nhũng, tiêu cực của các đơn vị địa phương đã được báo chí phát hiện góp phần giúp cho các cơ quan chức năng vào cuộc điều tra hiệu quả nhanh tróng và chính xác.

Phát huy, cổ vũ, lan tỏa những mặt tích cực của báo chí, truyền thông.

Với sự quyết tâm của toàn Đảng, toàn dân, toàn quân, sự nỗ lực của cả hệ thống chính trị, công tác phòng, chống tham nhũng trong những năm qua có những chuyển biến tích cực cả về mặt nhận thức và hành động. Nhiều vụ án tham nhũng đã bị phát hiện và đưa ra xét xử công khai, thu hút sự chú ý của đông đảo dư luận xã hội. Trên một số lĩnh vực, vấn nạn tham nhũng đã từng bước được kiềm chế, đẩy lùi. Mặc dù vậy, Đảng ta vẫn thẳng thắn nhìn nhận: “cuộc đấu tranh phòng, chống tham nhũng, lãng phí còn nhiều hạn chế, khuyết điểm, hiệu quả thấp. Tham nhũng, lãng phí vẫn diễn ra nghiêm trọng ở nhiều ngành, nhiều cấp, nhiều lĩnh vực với phạm vi rộng, tính chất phức tạp, gây hậu quả xấu về nhiều mặt, làm giảm sút lòng tin của nhân dân, là một trong những nguy cơ lớn đe doạ sự tồn vong của Đảng và Nhà nước”.

Ngoài nhiệm vụ giám sát việc thực thi pháp luật của các cơ quan trong hệ thống chính trị, báo chí còn huy động sức mạnh của toàn dân trong việc phát hiện tham nhũng, tiêu cực, góp phần tạo sự đồng thuận trong xã hội, nâng cao hiệu quả  phòng, chống tham nhũng, tiêu cực.

Vai trò của báo chí trong đấu tranh phòng, chống tham nhũng, tiêu cực, lãng phí được cụ thể hóa bằng nhiều nghị quyết, văn kiện của Đảng, các văn bản quy phạm pháp luật... Cụ thể:

Điều 75, Luật Phòng, chống tham nhũng năm 2018 đã quy định trách nhiệm của các cơ quan báo chí và đội ngũ nhà báo trong phòng, chống tham nhũng.

Ðiều 13 Luật phòng, chống tham nhũng còn quy định cụ thể về việc họp báo, phát ngôn và cung cấp thông tin cho báo chí về công tác phòng, chống tham nhũng và xử lý vụ việc, vụ án tham nhũng theo quy định của pháp luật về báo chí.

Ðiều 14 Luật phòng, chống tham nhũng cũng quy định về quyền cung cấp thông tin về tổ chức và hoạt động của cơ quan, tổ chức, đơn vị đó cho cơ quan báo chí.

Trong cuộc chiến chống tham nhũng, Đảng và Nhà nước ta cũng đặc biệt quan tâm, coi trọng vai trò của nhân dân. Như Bác Hồ đã nói, con mắt, đôi tai của quần chúng nhân dân chính là những “ngọn đèn pha” có thể soi sáng khắp mọi nơi, không để cho tệ tham ô, lãng phí, quan liêu còn chỗ ẩn nấp. Nghiên cứu về tổ chức các tòa soạn báo, chúng ta cũng có thể thấy rằng hầu hết các tòa soạn báo đều có bộ phận riêng có nhiệm vụ tiếp nhận - xử lý các thông tin, phản ánh của bạn đọc (như Ban, Phòng bạn đọc). Trong bối cảnh cạnh tranh thông tin hết sức mạnh mẽ trong thời đại toàn cầu hóa - thế giới phẳng, trên cơ sở sự phát triển của khoa học công nghệ và xu hướng phát triển của báo chí như hiện nay, thông tin của bạn đọc, của người dân cũng đã có những con đường ngắn nhất để đến với các nhà báo, các cơ quan báo chí như qua số điện thoại đường dây nóng, qua thư điện tử hay các phương thức giao tiếp trực tuyến khác. Là một trong những địa chỉ mà người dân tin cậy, nhất là khi hiệu quả đấu tranh của các cơ quan chức năng còn những hạn chế nhất định, thông qua phương thức thuận lợi này, người dân có thể nhanh chóng cung cấp cho báo chí những thông tin liên quan đến các biểu hiện, hành vi tham nhũng của đối tượng lợi dụng chức vụ, quyền hạn để vi phạm pháp luật.

Với vai trò là cầu nối giữa nhân dân với Đảng và Nhà nước, các cơ quan báo chí, đội ngũ nhà báo có trách nhiệm cung cấp thông tin, phát hiện, phản ánh các sai phạm của một bộ phận cán bộ, đảng viên. Thực hiện chức năng thông tin, báo chí cung cấp cho công chúng một hệ thống thông tin thông suốt, nhanh nhạy và trung thực. Ngoài vai trò cung cấp thông tin, giám sát cũng là một trong những vai trò quan trọng khác của báo chí. Thực hiện chức năng giám sát, báo chí đánh giá, theo dõi việc thực hiện các chủ trương, chính sách trong đội ngũ cán bộ, sớm phát hiện những sai phạm, tình trạng lạm quyền, lợi dụng chức vụ quyền hạn nhằm răn đe, cảnh tỉnh, cảnh báo để những người khác không vi phạm. Hiệu quả của vai trò giám sát thể hiện thông qua việc định hướng dư luận ủng hộ hoặc chỉ trích, đồng thời tạo áp lực dư luận xã hội, từ đó buộc các cơ quan có thẩm quyền phải tăng cường trách nhiệm trong quá trình thực hiện kiểm tra, giám sát và thi hành kỷ luật đảng.

Nhiều vụ việc vi phạm, vi phạm nghiêm trọng đặc biệt là những vụ việc có dấu hiệu của tham nhũng, lợi ích nhóm, buông lỏng lãnh đạo, quản lý được báo chí phát hiện. Với các biểu hiện sai phạm trong đội ngũ cán bộ, đảng viên ngày càng tinh vi, phức tạp, báo chí đã phát huy hiệu quả vai trò của mình trong việc phát hiện sai phạm làm cơ sở quan trọng để các cơ quan Đảng, Nhà nước, các cơ quan thực thi pháp luật tiến hành kiểm tra, giám sát, từ đó xử lý nghiêm minh đồng bộ cả kỷ luật đảng, kỷ luật hành chính và xử lý bằng pháp luật đối với cán bộ, đảng viên vi phạm. Thực tế đã cho thấy, báo chí thường xuyên phản ánh các hành vi sai phạm, cảnh cáo, răn đe đối với những biểu hiện tha hóa quyền lực, vi phạm đạo đức, lối sống và những lời cảnh báo đó đã trở thành sự thật.

Điển hình như vụ án: “cựu Bí thư Tỉnh Uỷ Bắc Ninh Nguyễn Nhân Chiến vì tội nhận hối lộ”, “bà Đỗ Thị Nhàn cựu cục trưởng cục thanh tra, giám sát ngân hàng II( cục II), cơ quan thanh tra, giám sát ngân hàng, ngân hàng nhà nước vì tội nhận hối lộ”, “ bà Trương Mỹ Lan là chủ tịch hội đồng quản trị công ty cổ phần tập đoàn Vạn Thịnh Phát về tội lừa đảo chiếm đoạt tài sản, rửa tiền và vận chuyển trái phép tiền tệ qua biên giới”, “cựu bí thư Thành Uỷ thành phố Hồ Chí Minh nhiệm kỳ 2010-2015 Lê Thanh Hải về tội thiếu trách nhiệm, buông lỏng lãnh đạo, chỉ đạo, để xảy ra nhiều vi phạm, khuyết điểm tại Đảng bộ, chính quyền thành phố Hồ Chí Minh, gây hậu quả rất nghiêm trọng, nguy cơ thiệt hại, thất thoát, lãng phí rất lớn tiền, tài sản của nhà nước”.

Báo chí đã đóng góp vai trò quan trọng trong công tác phòng, chống tham nhũng, tiêu cực trong việc phát hiện các vi phạm của các cơ quan, đơn vị và cán bộ, đảng viên. Đặc biệt từ nhiệm kỳ Đại hội XII của Đảng, công tác phòng, chống tham nhũng, tiêu cực, lãng phí được triển khai quyết liệt và đạt được nhiều kết quả. Nhiều vấn đề sai phạm được báo chí phát hiện về suy thoái tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống, tham nhũng, chạy chức, chạy quyền... góp phần loại bỏ những cán bộ không đủ năng lực, phẩm chất ra khỏi hệ thống chính trị.

Một trong những nguyên nhân chính dẫn đến sự thành công trong công tác này là sự quan tâm của Đảng, Nhà nước trong việc phát huy sức mạnh tổng hợp của các cơ quan báo chí và đội ngũ nhà báo. Các cơ quan thông tấn, báo chí đã tích cực đồng hành cùng Đảng, Nhà nước và các cơ quan chức năng trong phòng, chống tham nhũng; vừa tuyên truyền, vừa tích cực đấu tranh phản bác những luận điệu xuyên tạc của các thế lực thù địch về công tác phòng, chống tham nhũng của Đảng, Nhà nước ta.

Tuy nhiên, trong quá trình thực hiện nhiệm vụ phòng, chống tham nhũng, tiêu cực, có cơ quan báo chí và một số nhà báo gặp phải không ít khó khăn do thiếu thông tin, thiếu cơ chế bảo vệ, cơ chế phối hợp xử lý; đặc biệt một số cơ quan đơn vị vin vào cớ “ tôn chỉ mục đích” để không cung cấp thông tin hay gây khó khăn cho các nhà báo cùng cơ quan báo chí... Một số cơ quan báo chí chưa phản ánh được một cách đầy đủ, kịp thời những hiện tượng, vụ việc có dấu hiệu tham nhũng, tiêu cực mà nhân dân đã phát hiện, cung cấp thông tin gây khó khăn cho các cơ quan bảo vệ pháp luật, có lúc có nơi còn làm tổn hại đến quyền và lợi ích của cá nhân, cơ quan, tổ chức. Một số vụ việc được báo chí phát hiện, nêu ra nhưng lại không được phản ánh đến cùng, “rõ người”, “rõ việc”, “rõ địa chỉ”, làm suy giảm lòng tin của người tố cáo, cung cấp thông tin cho báo chí. Nhà báo tham gia tuyên truyền đấu tranh phòng, chống tham nhũng, tiêu cực là chấp nhận sự nguy hiểm, rủi ro lớn, nhưng cơ chế bảo vệ họ lại thiếu chặt chẽ.

Để phát huy vai của báo chí trong đấu tranh phòng, chống tham nhũng, tiêu cực cần thực hiện đồng bộ hiệu quả một số giải pháp sau:

Thứ nhất: các cơ quan báo chí và đội ngũ nhà báo cần kết hợp chặt chẽ, có hiệu quả với các cơ quan chức năng như kiểm tra, giám sát, thanh tra, nội chính, công an và các đoàn thể chính trị xã hội trong việc nhận diện, phát hiện các hành vi vi phạm của cán bộ, đảng viên. Sự phối hợp giữa các cơ quan sẽ tạo cơ hội thuận lợi cho báo chí thực hiện tốt vai trò của mình trong công tác phòng, chống tiêu cực.

Thứ hai: khi thông tin, phản ánh về dấu hiệu vi phạm, đội ngũ nhà báo phải có căn cứ, bằng chứng rõ ràng, không quy chụp, không võ đoán. Muốn thực hiện tốt điều này đòi hỏi đội ngũ nhà báo phải có bản lĩnh chính trị vững vàng, hiểu biết về nghiệp vụ điều tra, phương pháp tác nghiệp khoa học, phù hợp với thực tế, nghiêm túc tuân thủ pháp luật. Vì vậy, báo chí cần đề cao tính khách quan, trung thực... trong việc phát hiện các dấu hiệu vi phạm; ngăn ngừa tình trạng đưa thông tin sai sự thật, không chính xác từ đó làm giảm tính hiệu quả và sức mạnh của báo chí trên mặt trận này. Bên cạnh đó, để thông tin, phản ánh chính xác đội ngũ nhà báo cần liên tục trau dồi kỹ năng, nghiệp vụ, kiến thức trong quá trình tác nghiệp.

Thứ ba: cơ quan báo chí và đội ngũ nhà báo cần quán triệt thực hiện tốt quan điểm, chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách pháp luật của Nhà nước về nhiệm vụ đấu tranh phòng, chống tham nhũng, tiêu cực, sai phạm. Cần thống nhất đấu tranh phát hiện các dấu hiệu vi phạm, tham nhũng, tiêu cực trong đội ngũ cán bộ, đảng viên là nhiệm vụ chính trị quan trọng, cấp bách trong sự nghiệp xây dựng và chỉnh đốn Đảng.

Thứ tư: Nhiệm vụ phòng, chống tham nhũng là nhiệm vụ của toàn Đảng toàn quân và toàn dân; của cả hệ thống chính trị, trong đó có cả các nhà báo và các cơ quan báo chí. Đề nghị các cơ quan chức năng quán triệt rõ, không thể lấy cở “tôn chỉ, mục đích” để gây khó khăn, cản trở hoạt động của báo chí trong phòng, chống tham nhũng.   

Thứ 5: cần có cơ chế bảo vệ nhà báo, phóng viên, đội ngũ hoạt động trong lĩnh vực báo chí phát hiện các vi phạm đối với cán bộ, đảng viên. Các cơ quan báo chí, Hội Nhà báo các cấp cần phát huy vai trò, trách nhiệm của mình trong việc bảo vệ quyền lợi đội ngũ nhà báo trong tác nghiệp phát hiện các dấu hiệu vi phạm. Bên cạnh đó, cần có cơ chế khen thưởng, tuyên dương đối với các nhà báo có công trong công tác phòng, chống tham nhũng, tiêu cực; đồng thời cũng có những hình thức kỷ luật nghiêm minh đối với các nhà báo, cơ quan báo chí phản ánh chưa kịp thời, chưa đầy đủ, thiếu khách quan, áp đặt, vi phạm đạo đức nghề nghiệp; vi phạm pháp luật ...

Báo chí cần thực hiện tốt các nhiệm vụ: chủ động, kịp thời cung cấp thông tin thiết yếu và tiếp nhận thông tin phản ánh của người dân trong đấu tranh phòng, chống suy thoái đạo đức, lối sống, các thông tin về tham nhũng, lãng phí, quan liêu, tệ nạn xã hội; biểu dương nhân tố tích cực, điển hình tiên tiến, gương người tốt, việc tốt. Kiên quyết đấu tranh loại bỏ các sản phẩm, thông tin độc hại, xuyên tạc, phản động, ảnh hưởng xấu đến ổn định chính trị - xã hội, thuần phong mỹ tục.

Thông qua các vụ việc phát hiện vi phạm đối với cán bộ, đảng viên, với các vụ việc được đưa ra xét xử nghiêm minh, báo chí ngày càng tạo được lòng tin của nhân dân vào quyết tâm của Đảng, Nhà nước trong công cuộc phòng, chống tham nhũng, tiêu cực, lãng phí. Sự phát hiện và đồng hành liên tục của báo chí là một phương thức kiểm soát quyền lực hiệu quả đối với công tác cán bộ. Hơn nữa, với chức năng cung cấp thông tin đa chiều, báo chí đã góp phần nâng cao nhận thức của đội ngũ cán bộ, đảng viên trong việc thực hiện nghiêm các quy định về thực thi công vụ, các nguyên tắc trong điều hành, quản lý và lãnh đạo. Đây là kết quả quan trọng, có ý nghĩa chính trị đối với sự nghiệp xây dựng và chỉnh đốn Đảng trong giai đoạn hiện nay.

 Khôi Nguyên - Yến Như