Sống trong vùng tâm chấn

MTXD - Liên tục xảy ra những trận động đất với cường độ khác nhau, người dân sống ở các vùng tâm chấn Kon Tum thắc thỏm lo sợ, chờ đợi câu trả lời từ các nhà khoa học và cơ quan chức năng.

Liên tiếp động đất ở Kon Tum

Chỉ trong mấy ngày vừa qua theo thống kê đã có 10 trận động đất liên tiếp xảy ra tại huyện Kon Plong, tỉnh Kon Tum gây rung lắc mạnh, ảnh hưởng tới hàng loạt địa phương từ Quảng Nam, Quảng Ngãi, Gia Lai, Đăk Lăk, và các huyện của nước bạn Lào và Campuchia. Từ năm ngoái đến nay, đã có hàng chục trận động đất xảy ra tại khu vực này. Trên thực tế, động đất ở huyện Kon Plong và các huyện lân cận của tỉnh Kon Tum đã bắt đầu từ tháng 4/2021, có những ngày ghi nhận nhiều trận động đất trong một ngày. Đỉnh điểm vào 11h35 ngày 28/7/2024 đã xảy ra trận động đất hơn 5.0 độ xảy ra tại tỉnh này gây rung chấn cho một khu vực rộng lớn, gồm Đà Nẵng và một số tỉnh Nam Trung bộ. Cao điểm có những ngày tại khu vực này xảy ra đến 8 trận động đất. Chỉ tính riêng từ đầu năm 2024 cho đến hết tháng 5, huyện này ghi nhận 89 trận động đất.

Nhiều dư chấn có tiếng nổ lớn trong lòng đất và làm rung chuyển nhà cửa của người dân trên địa bàn xã, trụ sở làm việc của xã và các điểm trường học trên địa bàn xã,…Trong đó thiệt hại nặng nhất tại Trường Phổ thông dân tộc bán trú tiểu học xã Đắk Nên rung chấn quá lớn đã làm nứt toác vách tường khiến học sinh không ở được. Hiện tại, nhà trường đã bố trí chuyển các em học sinh sang ở các phòng khác.

Ông Lê Thành Diễn, Trưởng phòng TN&MT huyện Kon Plong cho biết, từ năm 2021 đến nay, trên địa bàn huyện liên tục xảy ra động đất. Nguyên nhân ban đầu được xác định do hoạt động tích, xả nước của các thủy điện đã làm thay đổi trường ứng suất trong khu vực dẫn đến các trận động đất xảy ra liên tục. Tuy nhiên, qua thống kê, đến nay chưa có thiệt hại gì về người cũng như tài sản. Trước đó, vào 24/3/2021, Nhà máy Thủy điện Thượng Kon Tum đặt tại huyện Kon Plong vận hành và phát điện tổ máy số 1. PGS Cao Đình Triều cho biết thêm rằng khu vực xảy ra động đất nằm trên đứt gãy đang hoạt động có tên Rào Quán - A Lưới, đây là đới đứt gãy mạnh, chạy từ Lào, qua A Lưới kéo dài tới Quy Nhơn. Trên đới đứt gãy này từng ghi nhận động đất kích thích xảy ra tại thủy điện sông Tranh 2 (Quảng Nam) và thủy điện Đắk Đrinh (Quảng Ngãi) khi các nhà máy này hoạt động tích nước hồ chứa.

Nhà máy Thủy điện Thượng Kon Tum đang gây nhiều nghi ngại về việc động đất liên tục xảy ra cho huyện Kon Plong.

Vào các năm 2011, 2012, tại Quảng Nam cũng xảy ra nhiều trận động đất tại khu vực thủy điện Sông Tranh 2 đã làm người dân sợ hãi. Nhiều ý kiến đã cho rằng việc tích nước hồ chứa thủy điện là nguyên nhân chính gây nên những trận động đất tại đây. Cũng chính vì thế, khi các trận động đất xảy ra thường xuyên hơn tại Kon Tum, vào thời điểm mà Nhà máy Thủy điện Thượng Kon Tum đặt tại huyện Kon Plong tích nước hồ chứa, vận hành và phát điện tổ máy số 1, điều đó đã khiến nhiều người liên tưởng tới những trận động đất tại Quảng Nam xảy ra trước đó. Và PGS.TS Nguyễn Hồng Phương nhấn mạnh thêm, từ trước đây ở khu vực này vốn rất yên tĩnh, chỉ gần đây mới xảy ra động đất. Nếu khu vực xảy ra động đất ở gần các hồ chứa tích nước thì cũng có khả năng là do hoạt động tích nước hồ chứa, gọi là động đất kích thích.

Sống giữa vùng tâm chấn

Những ngày qua, người dân huyện Kon Plong (Kon Tum) thấp thỏm lo lắng vì những trận động đất liên tục xảy ra. Ông A Khinh (ở thôn tái định cư Đăk Tăng, xã Đăk Tăng, huyện Kon Plông) cho biết, khoảng gần 11h35 ngày 28/7, ông đang ngồi trong nhà bất ngờ thấy bàn, ghế, giường rung lắc dữ dội. Ông hoảng sợ chạy ra khỏi căn nhà cấp 4, sau một lúc lâu mới dám vào lại nhà.

Bản làng trong vùng tâm chấn.

Trận động đất mạnh xảy ra vào trưa ngày 28/7/2024 cũng tạo nên dư chấn ở nhiều tỉnh thành khác. Người dân các tỉnh thành như Đà Nẵng, Quảng Nam, Quảng Ngãi, Gia Lai cũng cảm nhận được sức ảnh hưởng của vụ động đất này. Tại vùng tâm chấn, không chỉ ông A Khinh, nhiều hộ dân đồng bào ở các xã lân cận như Đăk Nên và Đăk Ring cũng nơm nớp lo lắng. Camera an ninh tại nhiều hộ gia đình các khu vực lân cận cũng ghi nhận những trận rung lắc mạnh và dư chấn. Dù những trận động đất này chưa ghi nhận thiệt hại nhưng khiến đời sống của người dân nơi đây không được bình yên.

Sau hàng chục trận động đất bất thường ở vùng tâm chấn của khu vực động đất ảnh hưởng trong thời gian vừa qua. Những bà cụ ngồi chống cằm nhìn về phía núi, những trai tráng ngồi đốt lửa suốt đêm chờ ngóng, những đứa trẻ khóc ré lên mỗi lần nhà rung, và cái lạnh của vùng sơn cước như tê tái hơn trong nỗi nghèo khó của người dân…

Cán bộ và chính quyền địa phương tuyên truyền, hướng dẫn người dân ứng phó khi động đất xảy ra tại các xã Đăk Tăng, Đăk Nên, Đăk Ring, Măng Bút và Măng Cành.

Người đồng bào Xê Đăng, Ca Dong nghìn đời ở đây, chỉ biết gió mưa, sấm chớp trên bầu trời chứ nào đã biết đến cái chuyện “đất nổ” đùng đùng như những ngày vừa qua. Họ vốn sùng bái tự nhiên với sức mạnh vô biên, nỗi sợ hãi cứ thế lan dần, lan dần trong câu nói, trong mỗi lần chào nhau bằng tiếng Xê Đăng, tiếng Ca Dong và cả bằng tiếng Kinh của người dưới xuôi lên đây định cư đã mấy chục năm rồi, rằng: “Nhà anh có bị nứt không? Lúa còn nhiều đủ ăn để chạy “đất rung” không? Đã làm lán chưa chứ ở nhà xây sập nhà đấy!...”, và trong câu chuyện bên bàn mỗi tối của người dân giờ là chuyện tính xem đêm nay, đêm mai và nhiều đêm với ngày sau nữa sẽ chạy “đất rung” làm sao.

Cán bộ và chính quyền địa phương tuyên truyền, hướng dẫn người dân ứng phó khi động đất xảy ra tại các xã Đăk Tăng, Đăk Nên, Đăk Ring, Măng Bút và Măng Cành.

Ông A Dinh, Trưởng thôn Đăk Tăng lo lắng bảo không biết bữa ni đất có “rung” không? Mà đừng động đất nữa cho người dân bớt sợ, bớt khổ. Bát cơm lúa mới bao ngày trồng cấy mới được qua nhiều nhọc nhằn vừa bưng lên, bỗng nghe “đùng đùng”, thế là té tát chạy ra ngoài nhìn trời, nhìn đất, nhìn người mà ai cũng ngơ ngác như nhau. Rồi tụ lại một chỗ mà hỏi có ai bị sao không? Có nhà nào nứt thêm không? Có con bò con heo nào sợ quá sổng chuồng chạy vào rừng nữa không? Cứ thế rồi chẳng ai dám vào nhà nữa vì sợ. Mâm cơm nguội ngắt rồi vẫn không dám ngồi ăn. Thôi thì đành vừa bưng cơm vừa lo chạy. Sau mỗi trận nổ đùng đùng dưới lòng đất, hay trên phía thượng nguồn, người ta lại nhìn vào chum lúa, nhìn vào con trâu, con heo trong chuồng mà lo. Lỡ “đất sập”, mình chạy thì kịp, chứ lúa, heo, trâu bò biết đường mô mà chạy. Mình chạy được rồi thì lấy cái gì mà ăn, lấy đất đâu trồng lúa lại?

Cán bộ và chính quyền địa phương tuyên truyền, hướng dẫn người dân ứng phó khi động đất xảy ra tại các xã Đăk Tăng, Đăk Nên, Đăk Ring, Măng Bút và Măng Cành.

Trung Ương đã tiến hành họp khẩn, các nhà khoa học và chính quyền địa phương đã vào cuộc, những chuyên gia đầu ngành cũng đánh giá tình hình động đất. Những máy móc,  các hệ thống quan trắc động đất tại khu vực này cũng đã được lắp đặt để nâng cao năng lực quan trắc, làm cơ sở khoa học có những kiến nghị với chính quyền địa phương và người dân. Ông Lê Thành Diễn, Trưởng phòng TN&MT huyện Kon Plông cho biết, các Bộ, Ngành, chuyên gia về động đất và thảm họa cũng đã vào cuộc để có những hướng dẫn ứng phó với các tình huống có thể xảy ra do động đất trên địa bàn tỉnh Kon Tum cho người dân. các cấp chính quyền địa phương đã tổ chức nhiều lớp tập huấn, cung cấp tài liệu tuyên truyền cho bà con. Huyện cũng đã phối hợp Viện Vật lý địa cầu tổ chức diễn tập về kỹ năng ứng phó khi động đất xảy ra đến các trường học và các thôn, làng. Tại các trường học, giáo viên cũng đưa ra một số tình huống giả định để học sinh xử lý, đảm bảo an toàn khi có động đất. “Đặc biệt, cả hệ thống chính trị huyện cũng đến từng nhà hay ở các cuộc họp thôn, làng để tuyên truyền, nhắc nhở để người dân an tâm mỗi khi động đất xảy ra. Điều này đáng mừng bởi có sự phối hợp càng chặt chẽ thì càng giảm thiểu được thiệt hại về người và của.

Huấn Trương