Người cào nghêu trên đỉnh sóng cuối đông

MTXD - Mùa này biển lặng, dịch bệnh covid-19 càng khiến biển buồn hơn khi những con sóng cứ xô vào bờ chao chát. Người đàn ông xách cào ra biển. Những con nghêu gầy guộc là nguồn sống thêm không chỉ của một, một vài, mà của hầu như tất cả người dân làng biển Sơn Trà này.

 Ở cái tuổi gần 60, ông Châu vẫn cặm cụi làm việc để nuôi gia đình.

Trên đỉnh sóng

Buổi trưa biển vắng, những con thuyền cũ kỹ nằm chơ vơ quăn queo dưới cái lạnh cuối đông với gió chan chát mặt. Những ngày này, không khí lạnh ùa xuống miền Trung, trên mép biển gió ầm ào thổi hơi lạnh khiến ít người ra biển. Ông Hồ Văn Châu (60 tuổi, trú Tổ 3, Phường Mân Thái, Q.Sơn Trà, Đà Nẵng) cúi gầm xuống bọt sóng, chân tay thoăn thoắt cầm cần cào sục sạo dưới bãi cát. Và dần dần từ trên bãi cát mênh mông, dấu chân ông in xuống rồi sóng phủ lên bọt bèo trắng xóa.

Dụng cụ chính để cào nghêu là cái cần cào. Đó là một  đoạn tre đặc dài khoảng 2,5 m, đường kính 0,6 m. Đầu gốc được chẻ làm hai thanh, mỗi thanh được buộc vào cái cào bằng sắt mỏng hình chữ u mỏng khoảng 2 mm, dài 0,50 m và bề ngang khoảng 0,10 m. Ngay đoạn 1/3 thân cào (tính từ dưới lên) có một sợi dây to bản như cái nịt dùng để quàng qua hông người cào.

Trên đỉnh sóng mùa Covid, vẫn có những bóng người lặng lẽ mưu sinh.

Ngày nào cũng vậy, từ 8 giờ sáng ông kéo chiếc cào ra biển, cứ mải miết cào vài km từ chân núi Sơn Trà xuống tới bãi biển Phạm Văn Đồng. Ông dầm mình trên bọt sóng, dưới cái lạnh 18 độ của miền Trung cuối mùa. Ở miền Trung này chỉ có 2 mùa, mùa khô và mùa mưa. Chỉ chừng tháng nữa là tới tháng 3 âm lịch, là mùa khô nắng ở vùng biển này. Cuối mùa đông rồi, những cơn dông từ biển thổi tràn, lạnh buốt. Nhà nào cũng đóng chặt cửa, trẻ con, ông bà già không dám ra khỏi nhà. Con đường dẫn ra bến cá đầy cát. Gió ràn rạt thổi, cát dồn ụ, khuất lấp bụi cây gai thấp và những vạt cỏ úa ven đường. Gió lạnh từ biển nổi lên rồi! Người làng biển thường thì thào cùng nhau như thế…

Bão biển đã qua vài tháng, nhưng cơn bão dịch bệnh Covid-19 vẫn quét qua đây, để lại không biết bao nhiêu buồn thương và thiệt hại cho thành phố biển này. Những người như ông Châu, dù được nhà nước hỗ trợ vì mất thu nhập do dịch bệnh, nhưng khoản hỗ trợ đó là không đủ.

Ngày ngày, ngoài bờ cát xa vài trăm mét, nơi con nước ròng rút đi bỏ lại bãi cát màu xám xịt, để làm cuộc mưu sinh mỗi ngày với ông. Trưa nồng nã, phía trên con đường sát bờ cát là thị thành yên vắng, rất ít khách du lịch, cả một dải biển Sơn Trà buồn hiu hắt. Lác đác chỉ có vài người trên mép biển. Trưa nay, ông nhìn con nước, nhìn trời rồi tấm tắc: “Hôm nay biển lặng và yên ắng thật. Trời rét lạnh nhưng cũng quang đãng không mưa dầm như những hôm trước. Đây là thời tiết thích hợp nhất để chúng tui cào đây!”. Nói rồi, ông khoác chiếc áo mưa giấy lội xuống nước, mặc gió lạnh và những con sóng ì oạp lăn tăn dưới thân mình…

Tuổi già đang sầm sập tới với ông, cào được chừng nửa tiếng, có gió biển và nước lạnh ngắt, chiếc cần cào nặng trĩu trên tay khiến ông phải dừng lại nghỉ. Ông trầm ngâm: “Mấy năm nay những đội tàu đi biển thu nhập không còn được như trước, giá cả xăng dầu lại đắt đỏ nên có chuyến biển đi về lỗ nặng. Nhưng không biết đi biển thì còn biết làm gì. Cái nghề cào nghêu này được bao nhiêu đâu chú, nhưng nó cũng giúp chúng tôi có được cái ăn cho qua ngày, nhất là vào mùa dịch bệnh như thế này, cứ nằm nhà là chết đói!”.

Biển Đà Nẵng mùa này buồn và vắng tênh.

Nghề biển phụ thuộc nhiều vào điều kiện thời tiết, nhưng chẳng ai ngờ dịch bệnh cũng ảnh hưởng không nhỏ thời điểm này. Và để mưu sinh, hầu hết người dân sống vùng này đều kiếm sống từ nghề cào nghêu với khoản thu nhập "ba cọc ba đồng". Ở làng biển này, bình thường hàng ngày vào mùa nghêu vẫn có hàng trăm người đi cào để bán lấy tiền. Suốt ngày họ phơi mình trong nắng, gió và nước biển, nếu may mắn có người kiếm được vài trăm ngàn đồng, góp phần cải thiện cuộc sống. Nghề này thu nhập không cao, nhưng an toàn và không cần đầu tư gì nhiều. Dụng cụ cào nghêu khá đơn giản, gồm thanh gỗ, tấm lưới, bên dưới gắn lưỡi sắt, có thể tự làm hoặc mua với giá từ 150.000 đến 200.000 đồng, cùng chiếc túi đựng nghêu bằng vải hoặc nilông đeo ngoặt phía sau lưng là có thể hành nghề. Thêm vào đó là sức chịu đựng dẻo dai với nắng gió và nỗi buồn chán.

Trưa trên bãi biển, những con gió rét từ biển như dao cứa rát mặt người, đưa tay quệt vội dòng mồ hôi nhễ nhại trên trán, ông Châu đáp lại lời tôi gọn lỏn và chua chát: “Phải dùng mười đầu ngón chân sục xuống cát tìm nghêu. Lâu ngày móng chân bị cát, vỏ ốc, mảnh sành... cứa làm cho chai sần hết, đau nhức không chịu nổi. Chân ngâm trong nước biển lâu ngày nên bị nước ăn, bong tróc ngứa ngáy vô cùng. Những người làm lâu ngày thì mắc chứng khớp, đau lưng, cột sống… đủ bệnh cả chú ơi. Mà không làm thì còn biết làm gì nữa!”. Gần 60 tuổi, thì dù từng làm đủ nghề, nhưng cũng ngần ấy năm ông Châu gắn cuộc đời mình vào những con nghêu và lao xao sóng nước. Giờ đây khi đã vào cái tuổi lục tuần, cứ làm vài chục phút, ông lại phải nghỉ giải lao dùng tay đấm vào lưng bùm bụp để bớt đau.

Nhưng việc cào nghêu cũng tùy vào sự may mắn, có khi cào cả buổi mà chẳng thấy nghêu đâu nhưng có ngày chỉ cào một lúc cũng được kha khá. “Muốn tìm được nghêu, phải kiên nhẫn. Ngày nào khá tui cũng kiếm được 50 đến 70 ngàn đồng, nhưng cũng có khi về không!”, ông Châu cười như mếu khi kéo cần cào lên chỉ thấy cát. Biển mênh mông và sâu thẳm vậy. Nhưng, cần nhớ, không phải là không cùng. Biển đang cần những bàn tay săn sóc, để được mãi bình yên xanh, để những người nặng tình với biển ngày ngày xanh thêm những ước mong về đời sống an lành.

Mùa này nghêu gầy và ít, có khi ông Châu cào cả tiếng đồng hồ nhưng không được.

Màu của biển…

Biển trưa vắng lặng, chỉ có tiếng gió rét thổi thông thốc đẩy những con sóng xô vào bờ nghe rạt rào bên tai. Nhưng điều đó không đủ để hăm dọa, cản ngăn bước chân người cào nghêu ở đây. Cào nghêu mùa này vẫn có thể kiếm được tiền, dù không nhiều. Nhưng công việc này cũng bấp bênh và không có giờ giấc cụ thể vì phải tùy thuộc vào con nước lên, xuống. Bất kể sáng sớm, trưa hay khi trời nhá nhem tối, hễ nước rút là ông Châu lại lao xuống biển. Trên bãi biển, những băng rôn khẩu hiệu, những cán bộ trật tự đi kiểm tra, nhắc nhở về việc tuân thủ các biện pháp phòng chống dịch bệnh với chiếc loa tay ì xèo vang lên, nhưng không át được tiếng sóng biển. Ông Châu cũng thường xuyên bị nhắc nhở vì theo quy định, không tiếp xúc với người khác quá gần và phải đảm bảo 5K. Nhưng rồi ông trình bày, ông xuống đây, cả một dải biển dài chỉ có mình ông. Thôi thì cũng coi như giãn cách triệt để, một mình ông giữa vùng biển vắng trong buổi trưa gió lạnh, nào có ai.

Những cán bộ, tổ trưởng, hay những người làm công tác phòng chống dịch ở tổ dân phố này, có lẽ chẳng ai lạ gì hoàn cảnh của ông. Một mình ông lâu nay nai lưng làm đủ mọi nghề, đủ mọi công việc để nuôi mẹ già. Vợ ông mấy chục năm nay bị bệnh tim, không thể làm được việc gì. Cách đây hơn 2 năm, nhờ được chế độ chính sách của nhà nước ưu tiên nên bà được mổ tim, sức khỏe dẫu vậy vẫn yếu. Vợ chồng ông sinh được 5 người con, 3 gái 2 trai thì đã lập gia đình gần hết, còn thằng út ở với vợ chồng ông. Con cái đều khó khăn, nên một mình ông dù ở tuổi xấp xỉ lục tuần vẫn ngày ngày bươn mình với sóng với gió nuôi gia đình.

Chiều xuống thấp. Bóng nắng cuối đông nhàn nhạt từ rặng dừa cảnh trên mép đường nghiêng chếch xuống bãi cát, rơi dài mặt nước, lấp loáng. Biển vắng. Từng lọn sóng uốn mình nối nhau liếm nhẹ lên bờ, bọt trắng vỡ lao xao. Tầm này, xóm chài nhiều nhà cũng đang chuẩn bị bữa cơm chiều. Trong căn nhà nằm cuối xóm, hướng mặt ra biển, từng đụn khói lam lọt qua khung cửa nhỏ, chờn vờn quấn lấy khóm rau, mấy đọt mồng tơi. Mẹ và vợ con ông ngồi trước mâm cơm đợi ông về, để vừa ăn vừa trò chuyện.

 Bước vào tuổi già, công việc nặng nhọc khiến ông Châu sa sút nhiều hơn.

Biển muôn đời vẫn thế. Dữ dội và dịu êm, thanh bình mà đầy bất trắc, khắc nghiệt nhưng lại bao dung... Và, còn những gì khác nữa? Có lẽ chỉ có những người con của biển cả mới nhìn thấy và thấu hiểu được điều đó. Chiều đổ bóng hoàng hôn xuống làng biển, ông Châu sau bữa cơm chiều sớm hơn thường lệ lại ra ngồi trước bờ cát. Ông trầm ngâm nhìn về phía biển: “Dường như trước biển, chúng ta không có sự toan tính tầm thường. Dường như được sống với biển là một ước nguyện truyền đời của ngư dân. Cứ như thế, biển vẫn phong ba mà con người vẫn cứ xa khơi”.

Và trước biển, có những cảnh đời, cảnh biển của dải đất miền Trung như những số phận trên đỉnh sóng. Nhưng con sóng ào ạt thật nhanh để phủ trùm đi tất thảy, nhưng cũng như muốn lặn xuống tận cùng tâm trạng, để rồi từng người phải thật chậm rãi và không chỉ một lần mới cảm nhận hết được đời biển như thế này.

Biển Đà Nẵng mùa này vẫn vắng, ngày mai, ngày kia nữa khi trời cạn gió, nếu ai đi trên con đường Võ Nguyên Giáp và nhìn về phía biển, sẽ thấy một người đàn ông còng lưng vác chiếc cào cao quá người, chờ những con nước rút xuống lần lần để xuống cào. Trong khoảng không gian mênh mông của biển, bóng người lẻ loi cùng những chiếc cần cào. Có bao nhiêu sức lực, ông đều dùng hết trong quãng thời gian này, bởi không thể chậm trễ hơn được nữa vì con nước thủy triều lớn đầy lên dần sẽ không chờ đợi. Biển cả thì vẫn vô tâm. Cứ ầm ào cuồng nộ. Cứ trầm tư, khó hiểu. Biển lúc nào cũng vậy, trầm buồn và đầy huyền bí. Trong con sóng đổ vào bờ cát từng đợt, đứng từ xa chỉ thấy bóng người nhỏ bé nhấp nhô, tận tụy cào. Cái bóng nhỏ xíu nhấp nhô theo đỉnh sóng bạc đầu, bạc người…

Tôi ngồi trên mép biển lắng nghe, ở đâu đó ngoài biển xa có tiếng thì thầm, rằng thương…

TIÊU DAO – PHẠM TRIỀU