Người dân Curitiba – Brazil tham gia quy hoạch thành phố

MTXD - Curitiba, thủ phủ của bang Parana và là thành phố lớn nhất bang này của Brazil, đã thay đổi nhanh chóng kể từ khi thực hiện quy hoạch tổng thể năm 1965. Trước đây thành phố phát triển theo hướng tự phát. Nhưng kể từ khi triển khai, với sự tham gia của người dân, thành phố đã tạo ra nhiều không gian công cộng và tiện ích có chức năng như một điểm nhấn trong đô thị. Chính quyền thành phố đã tạo ra những không gian và cơ sở công cộng này để làm cho thành phố trở nên hấp dẫn hơn đối với cả người dân và khách du lịch.

Vườn bách thảo Curitiba Brazil
 

Tuy nhiên, làm thế nào để người dân khai thác hết tiện ích không gian công cộng và khu vực tiện ích? Để trả lời câu hỏi này, nhóm tác giả đã tiến hành khảo sát tất cả người dân Curitiba để hiểu rõ mong muốn, nhu cầu và đề xuất cách sử dụng không gian công cộng để các nhà quy hoạch có thể điều chỉnh quy hoạch tổng thể năm 1965 và tiến hành xây dựng, mở cửa cho công chúng sử dụng.

Cuộc khảo sát cho thấy các địa danh được ghé thăm nhiều nhất của Curitiba trong danh sách là “Công viên Barigui”, tiếp theo là “Phố hoa” và “Khu lịch sử”. Các địa danh ít được ghé thăm hơn là “Nhà hát Paiol”, “Opera de Arame” và “Công viên Iguaçu”. Bảng câu hỏi cũng hỏi chỉ rõ là liệu người trả lời có sẵn lòng đưa du khách nước ngoài tới 10 địa danh trên hay không. Các địa danh mà người được hỏi muốn đưa du khách nước ngoài đến là “Vườn bách thảo”, tiếp theo là “Bảo tàng Oscar Niemeyer” và “Công viên Barigui”. Kết quả nghiên cứu cho thấy cách sử dụng và mong muốn đến các địa điểm này là khác nhau. Điều này cũng phản ánh một thực tế là việc sử dụng và ưu tiên đến các địa điểm này đôi khi khác nhau tùy thuộc vào người trả lời. Kết quả có thể góp phần thực hiện chiến lược điều chỉnh quy hoạch thành phố hiệu quả hơn. Nó cũng giúp hiểu được mối quan hệ giữa công dân Curitiba và các địa danh của thành phố.

Trước quy hoạch tổng thể 1965, chỉ có một không gian mở xanh duy nhất trong thành phố là Passeo Publico. Sau quy hoạch tổng thể, 28 công viên đã được bổ sung (tính đến năm 2021). Một số cơ sở công cộng được xây dựng sau năm 1965 bao gồm Bảo tàng Oscar Niemeyer, Nhà hát Paiol và Opera de Arame. Tuy nhiên, cách người dân nhìn nhận những công trình này vẫn chưa được rõ nét.

Cuộc khảo sát bằng bảng câu hỏi được thực hiện vào tháng 8 năm 2016. Bảng câu hỏi được phân phát theo hai cách tiếp cận. Một cách tiếp cận là phân phát chúng tại một số cuộc họp chung. Bảng câu hỏi được in ra giấy được phân phát và thu thập tại các cuộc họp. Cách tiếp cận khác là thông qua Internet. Bảng câu hỏi đã được đăng trên internet và các sinh viên tại Đại học Công giáo Panama được yêu cầu tham gia bảng câu hỏi với sự giúp đỡ từ các giáo sư của trường. Bảng câu hỏi đặt ra một số câu hỏi để hiểu rõ sự công nhận, mong muốn và đề xuất cách sử dụng chín công trình đã được mở cửa cho công chúng sau quy hoạch tổng thể năm 1965. Đó là Công viên Tingui, Công viên Tangua, Công viên Barigui, Công viên Iguacu, Opera de Arame, Nhà hát Paiol, Phố hoa, Vườn Bách thảo và Bảo tàng Oscar Niemeyer. Khu di tích lịch sử đã được thêm vào để so sánh với các công trình khác. Nó cũng đặt ra một câu hỏi nhằm tìm kiếm sự sẵn lòng của người trả lời để quảng bá chúng tới khách du lịch.

Danh sách các công trình được chọn khảo sát bao gồm:

Thứ nhất là Đường hoa (Rua de Flores)

Đường 15 tháng 11 chạy qua trung tâm thành phố Curitiba. Năm 1972, đường phố cấm ô tô chạy qua bằng cách dỡ bỏ lớp nhựa mặt đường và thay vào đó là các chậu hoa. Việc này được thực hiện một năm sau lễ nhậm chức thị trưởng thành phố của Jaime Lerner khi ông 33 tuổi. Ý tưởng ngăn các phương tiện giao thông ô tô đi vào đường trung tâm của trung tâm thành phố đã gây khá nhiều tranh cãi vào thời điểm đó, tuy nhiên, ý chí mạnh mẽ của thị trưởng đã khiến ý tưởng này trở thành hiện thực. Nỗ lực này tỏ ra khá thành công khi doanh số bán hàng thương mại của cửa hàng dọc phố tăng gấp đôi gấp ba. Đây cũng là con phố dành cho người đi bộ đầu tiên được xây dựng ở Brazil.

Thứ hai là Trung tâm lịch sử của Curitiba

Khu trung tâm lịch sử nằm ở phía tây của khu vực trung tâm thành phố. Đây là nơi khởi nguồn của thành phố. Gần đây, khu vực này đã được tân trang lại theo thiết kế ban đầu của các tòa nhà. Khu vực này sở hữu những công trình kiến trúc lịch sử nổi bật, nổi bật là Nhà thờ Ordem, là ngôi đền tôn giáo lâu đời nhất được thành lập vào năm 1737. Nơi đây tổ chức hội chợ chuyên về ẩm thực và đồ cổ vào chủ nhật hàng tuần.

Thứ ba là Bảo tàng Oscar Niemeyer

Bảo tàng Oscar Niemeyer nằm ở quận trung tâm thành phố. Công trình được xây dựng vào năm 1967 để làm cơ sở giáo dục đại học. Tòa nhà được thiết kế bởi kiến trúc sư nổi tiếng người Brazil Oscar Niemeyer. Sau đó công trình được chuyển sang sử dụng làm trụ sở chính quyền địa phương. Thành phố Curitiba quyết định sử dụng địa điểm này để xây dựng bảo tàng mới. Tượng đài hình con mắt lớn do Oscar Niemeyer thiết kế, được xây dựng vào năm 2002 trong khuôn viên bảo tàng. Bảo tàng mở cửa lại vào năm 2003.

Thứ tư là Vườn bách thảo

Vườn bách thảo là địa danh được ghé thăm nhiều nhất ở Curitiba. Vườn bách thảo được xây dựng vào tháng 10 năm 1991. Nhiều năm vườn bách thảo đã bị người dân sử dụng làm nơi chôn lấp chất thải bất hợp pháp. Trong khu vườn không có một loài thực vật nào trước khi thành phố Curitiba được xây dựng. Hiện nay, vườn thực vật được thiết kế theo dạng hình học giống như Cung điện Versailles. Vườn bách thảo có 475m2 nhà kính và khu rừng thông Panama với diện tích là 27,8 ha.

Thứ năm là Nhà hát Paiol

Nhà hát Paiol là khu di tích lịch sử đầu tiên ở Curitiba. Nhà hát được xây dựng vào năm 1906 và được sử dụng làm nhà xuất bản báo chí. Sau đó, công trình đã được cải tạo thành một nhà hát vào tháng 11 năm 1971.

Thứ sáu là Opera de Arame

Nhà hát Opera de Arame được xây dựng vào năm 1992. Công trình được xây dựng một phần trên hồ và có khung cảnh mang tính biểu tượng. Nhà hát được xây dựng trên địa điểm khai thác đá cũ. Âm thanh của nhà hát không tốt, tuy nhiên, nhiều nhạc sĩ nổi tiếng trong đó có Paul McCartney, Antonio Carlos Jobin đã từng đến đây biểu diễn.

Thứ bảy là Công viên Iguaçu

Công viên Iguaçu được xây dựng vào năm 1983. Đây là công viên lớn nhất thành phố với diện tích 826 ha. Công viên được thiết kế dọc theo sông Iguaçu và cùng với công viên Pasauna ở phía tây thành phố tạo nên vành đai xanh của thành phố Curitiba. Vì lũ lụt trên sông Iguaçu xảy ra thường xuyên nên cần phải có hồ chứa nước khi cần thiết vì vậy chính quyền thành phố đã thiết kế thêm một số hồ giữ nước trong công viên. Ngoài ra trong công viên còn có vườn bách thú.

Thứ tám là Công viên Barigui

Công viên Barigui nằm dọc theo sông Barigui. Khu vực này thường xuyên bị lũ lụt và từng là nạn nhân của trận lũ lụt từ sông Barigui. Vì vậy, chính quyền thành phố quy hoạch khu đất ven sông chuyển thành công viên vào năm 1974. Hồ giữ nước nhân tạo có diện tích 40 ha được xây dựng để ngăn chặn lũ lụt. Diện tích của công viên là 140 ha.

Thứ chín là Công viên Tangua

Công viên Tangua được xây dựng vào tháng 11 năm 1996, nằm ở phía tây bắc thành phố. Công viên từng là nơi chứa chất thải độc hại. Thành phố đã bố trí một địa điểm tập kết rác thải khác ở phía nam thành phố để đổi lấy khu đất này. Diện tích của công viên rộng 24 ha.

Cuối cùng là Công viên Tingui

Công viên Tingui nằm ở phía tây bắc thành phố. Công viên được xây dựng vào năm 1994. Sông Barigui chảy qua công viên theo hướng từ bắc tới nam. Mảnh đất từng thuộc sở hữu của các gia đình Ukraine. Sau đó các gia đình hiến tặng cho thành phố một nửa diện tích đất của họ để làm công viên. Phần đất còn lại chính quyền thành phố quyết định xây dựng thành khu đô thị sang trọng. Công viên có đài tưởng niệm người Ukraine nhằm mục đích bày tỏ lòng biết ơn đối với các gia đình đã hiến đất cho thành phố và cũng để tỏ lòng thành kính với những người Ukraine nhập cư trong khu vực. Công viên không chỉ tạo cơ hội cho các hoạt động giải trí cho cư dân xung quanh mà còn là khu chức năng như một khu vực kiểm soát lũ lụt. Diện tích là công viên rộng 38 ha.

Kết quả tổng thể cuộc khảo sát cho thấy có tổng cộng có 394 ý kiến phản hồi trong đó 329 trả lời bằng giấy và 65 bằng Internet. Bảng câu hỏi liệt kê 9 địa danh được xây dựng sau Quy hoạch tổng thể năm 1965 và một địa danh được xây dựng trước năm 1965. Địa danh lâu đời nhất được liệt kê là Trung tâm lịch sử của thành phố…

Các địa danh được công nhận hoặc ghé thăm nhiều nhất của Curitiba trong danh sách là “Công viên Barigui”, tiếp theo là “Vườn bách thảo”, “Phố hoa” và “Khu lịch sử”. Tất cả 394 người được hỏi đều biết Công viên Barigui. Đây cũng là địa danh được ghé thăm nhiều nhất trong số 10 địa danh. Hơn 90% số người được hỏi đã đến thăm Vườn Bách thảo. Phố hoa là địa danh được ghé thăm thường xuyên thứ hai sau Công viên Barigui.

Các địa danh ít được ghé thăm hơn là “Nhà hát Paiol”, “Opera de Arame” và “Công viên Iguaçu”. Những địa danh ít được biết đến nhiều nhất trong danh sách là “Công viên Iguaçu” và “Nhà hát Paiol”. Chỉ 53% số người được hỏi đã đến thăm Nhà hát Paiol. Công viên Iguaçu là địa danh ít được công nhận nhất trong danh sách. Hơn 15% số người được hỏi trả lời rằng họ không biết công viên này. Kết quả này là không rõ ràng vì công viên này lớn nhất thành phố và còn có vườn bách thú bên trong. Một trong số nguyên nhân là mọi người có thể biết địa điểm nhưng địa điểm và tên của nó có thể không gắn liền với nhau. Đó là một giả thiết.

Tóm lại, với sự tham gia của người dân, sau khi thực hiện Quy hoạch tổng thể năm 1965, Curitiba đã phát triển nhiều không gian công cộng và các phân khu chức năng như các địa danh mới của thành phố. Tuy nhiên, kết quả nghiên cứu cho thấy việc sử dụng và mong muốn của người dân đối với các địa danh này khác nhau và điều này đôi khi tùy thuộc vào

người trả lời. Kết quả nghiên cứu có thể góp phần thúc đẩy thành phố có những điều chỉnh quy hoạch chiến lược, hiệu quả hơn. Điều tra khảo sát cũng giúp chính quyền thành phố hiểu được rõ hơn mối quan hệ giữa công dân Curitiba và các công trình. Những gợi ý có thể rút ra từ kết quả nghiên cứu bao gồm sự cần thiết phải quy hoạch xây dựng Phố hoa hấp dẫn hơn đối với thế hệ trẻ, tang cường quảng bá rộng rãi hơn Công viên Iguaçu để được khai thác, sử dụng nhiều hơn.

GS. TS. KEIRO HATTORI

BIÊN DỊCH: NGUYỄN THỊ BÍCH HUỆ

(Nguồn tạp chí Quy hoạch đô thị số 51)

Tài liệu tham khảo 

- Hattori, Keiro (2019): Nghiên cứu về việc sử

dụng công viên của người dân ở Curitiba, Brazil,

Tài liệu trình bày tại Hội nghị thường niên của Viện

Kiến trúc Nhật Bản

- Irazábal, Clara (2005): Xây dựng và quản lý đô

thị tại châu Mỹ, Routledge