Những điều cần biết về nước và cuộc khủng hoảng khí hậu toàn cầu

MTXD - Thế giới cần sử dụng nước một cách thông minh. Tất cả mọi người đều có vai trò của riêng mình, chúng ta không thể chờ đợi thêm nữa.

Biến đổi khí hậu đang phá vỡ các hình thái thời tiết, dẫn đến các hiện tượng thời tiết cực đoan

Biến đổi khí hậu đang phá vỡ các hình thái thời tiết, dẫn đến các hiện tượng thời tiết cực đoan, không dự đoán được nguồn nước, gây trầm trọng thêm tình trạng khan hiếm nước và ô nhiễm nguồn cấp nước. Những tác động này có thể ảnh hưởng nghiêm trọng đến chất lượng và lượng nước trẻ em cần để sinh tồn.

Năm 2022, Từ điển tiếng Anh Collins đã chọn từ của năm là “permacrisis”, có nghĩa là “khủng hoảng kéo dài”, hàm ý về các cuộc khủng hoảng phức hợp mà chúng ta đã thấy năm nay, bao gồm khủng hoảng chi phí sinh hoạt, đại dịch Covid-19, chiến sự ở Ukraine và biến đổi khí hậu. Điều đó cho thấy, thiên tai và biến đổi khí hậu đã trở thành một cuộc khủng hoảng tác động đến tất cả chúng ta.

Nhiều ngôi làng ở Đức bị tàn phá nghiêm trọng bởi mưa lũ. (Ảnh: Reuters)

Năm 2022, những hiện tượng biến đổi khí hậu dị thường đã diễn ra trên khắp thế giới, trên khắp các châu lục và không trừ một quốc gia nào. Theo báo cáo của tổ chức nghiên cứu khoa học Climate Central, trong năm nay, có 7,6 tỷ người, tương đương 96% dân số thế giới, chịu ảnh hưởng bởi biến đổi khí hậu, từ nắng nóng cho tới lũ lụt.

Năm 2022 đã chứng kiến nắng nóng kỷ lục tại nhiều nước châu Âu, châu Mỹ và châu Á. Sóng nhiệt ở châu Âu gia tăng về cả tần suất lẫn cường độ trong 4 thập kỷ qua. Theo nghiên cứu công bố trên tạp chí Nature Communications đầu tháng 7/2022, sự thay đổi ở châu Âu diễn ra nhanh hơn so với những khu vực khác trên thế giới.

Bộ Y tế Italia ngày 22/7 đã ban bố cảnh báo đỏ do nắng nóng gay gắt tại 16 thành phố. Trong khi đó, tại Anh, nhiệt độ tại sân bay Heathrow (London) ngày 19/7 đã lên đến 40,2 độ C, phá vỡ kỷ lục 38,7 độ C của năm 2019, trong khi thị trấn Coningsby (Lincolnshire) đạt mức nhiệt cao nhất mọi thời đại là 40,3 độ C. Còn ở Pháp, cơ quan khí tượng đo được nhiệt độ kỷ lục tại 64 khu vực trên toàn quốc… Các cộng đồng ở Tây Ban Nha và Bồ Đào Nha cũng oằn mình chống chọi với nhiệt độ cao, trong đó nhiệt độ phía Nam Tây Ban Nha được dự báo vượt mức 44 độ C.

Bên kia Đại Tây Dương, hơn 50% số bang của Mỹ đã phát cảnh báo về nền nhiệt cao trong sáng 21/7, với nhiệt độ cao nhất là 46 độ C tại Texas và Oklahoma.

Nhiệt độ tại Isesaki vào chiều 25/6 đã lên tới 40,2 độ C.

Tại châu Á, biến đổi khí hậu khiến mùa hè đến sớm hơn ở Pakistan, kéo theo những đợt nắng nóng gay gắt ảnh hưởng đến cuộc sống và sức khỏe người dân. Hôm 13/5, nhiệt độ tại thành phố Jacobabad ở tỉnh Sindh đã đạt đỉnh 50°C, theo Cục Khí tượng Pakistan. Trên toàn quốc, nhiệt độ trung bình cũng được cảnh báo là cao hơn từ 6°C đến 9°C so với bình thường, với thủ đô Islamabad cùng các thành phố lớn như Karachi, Lahore và Peshawar ghi nhận nhiệt độ vào khoảng 40°C vào ngày 12/5.

Trung Quốc năm qua cũng trải qua đợt nắng nóng được đánh giá là “nghiêm trọng nhất trong vòng 6 thập kỷ”. Truyền thông nước này vào tháng 8 đưa tin hơn 10 khu vực cấp tỉnh, trong đó có Chiết Giang, Giang Tô, An Huy, hứng chịu nhiệt độ từ 40°C đến 42°C. Huyện Trúc Sơn thuộc tỉnh Hồ Bắc ở miền trung Trung Quốc thậm chí đạt mức nhiệt trên 44°C hôm 13/8.

Ở Nhật Bản, nhiệt độ tại Isesaki (thành phố cách Tokyo 85km về phía Tây Bắc) vào chiều 25/6 đã lên tới 40,2 độ C, phá vỡ kỷ lục tháng 6 nóng nhất của Nhật Bản là 39,8 độ C vào năm 2011.

Nhiệt độ cao gây ra các ca tử vong ở nhiều khu vực bất chấp những cảnh báo kiểm tra thiết bị làm mát, chủ động uống nhiều nước, tránh xa ánh nắng mặt trời… được các chính phủ và cơ quan y tế đưa ra. Vì nắng nóng nên từ ngày 9/7 đến 23/7, ít nhất 44 người đã thiệt mạng tại Nhật Bản, trong khi hơn 12.000 người phải nhập viện trong hai tuần đầu tháng 7. Số liệu của Tổ chức Y tế thế giới (WHO) cũng cho thấy, đã có hơn 1.700 người ở bán đảo Iberia, gồm Tây Ban Nha và Bồ Đào Nha, tử vong vì nắng nóng. Một số quốc gia đã vất vả ứng phó với tình trạng lao động làm việc ngoài trời thiệt mạng do thời tiết cực đoan.

Hệ quả của sóng nhiệt, châu Âu đã hứng chịu đợt hạn hán “tồi tệ nhất 500 năm qua”, với khoảng 2/3 lục địa trong tình trạng cảnh báo hạn hán, theo báo cáo được công bố ngày 23/8 của Tổ chức Quan sát Hạn hán Toàn cầu.

Sông Tille ở Lux (Pháp) cạn khô, trơ đáy. Ảnh: AP

Tại Pháp, những đợt nắng nóng ở miền Nam nước này mùa hè năm nay đã phá vỡ kỷ lục, trong khi lượng mưa chỉ bằng một nửa so với thông thường. Từ tháng 7, Chính phủ Pháp đã yêu cầu cắt giảm nước cho tưới tiêu, trồng trọt. Nguồn nước được để dành cho các hoạt động thiết yếu như ăn uống, cứu hỏa và các trường hợp khẩn cấp.

Tại Tây Ban Nha, nước sản xuất dầu ô liu lớn nhất thế giới, hạn hán đã làm giảm 1/3 sản lượng dầu ô liu. Ở Đức, hạn hán xảy ra khi nông dân nước này vẫn còn chịu hậu quả từ trận lũ lụt lịch sử tàn phá mùa màng hồi năm ngoái. Sản lượng năm nay được dự báo có thể gây thất vọng trong bối cảnh hạn hán kéo dài. Tuy nhiên, tác động đáng lo ngại nhất có lẽ là sự cạn kiệt của sông Rhine, bởi nó được coi là huyết mạch của nền kinh tế, với lượng lớn tàu chở hàng hóa lưu thông trên con sông mỗi ngày.

Ngay cả nước Anh, được biết đến với những cơn mưa quanh năm và lượng cây xanh dồi dào, đã phải đối mặt với viễn cảnh tương lai khô hạn hơn. Lượng mưa trong tháng 7 ở London chỉ bằng 1/3 so với trước đây. Hồi tháng 8, nhà chức trách tuyên bố tất cả 9 vùng của nước Anh đang trong tình trạng khô hạn.

Tại châu Phi, hạn hán kéo dài đã làm cho người dân vốn nghèo nay lại càng gặp khó. Trong báo cáo cập nhật tình hình khu vực được ban hành ngày 17/11, Chương trình Lương thực Thế giới (WFP) cho biết trên khắp vùng Sừng châu Phi, chủ yếu là Djibouti, Ethiopia, Kenya và Somalia, khoảng 22 triệu người hiện đang phải đối mặt với cuộc khủng hoảng đói nghiêm trọng sau 4 mùa mưa liên tiếp chịu hạn hán nặng nề.

Ô nhiễm môi trường ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe và sự phát triển của trẻ em. (Ảnh minh họa).

Biến đổi khí hậu được thấy rõ thông qua sự thay đổi của nguồn nước và có thể khiến hàng triệu trẻ em gặp nguy hiểm.

1. Các hiện tượng thời tiết khắc nghiệt và những thay đổi trong vòng tuần hoàn nước tự nhiên đang khiến việc tiếp cận nước uống an toàn trở nên khó khăn hơn, đặc biệt với những trẻ em dễ bị tổn thương nhất.

2. Khoảng 74% các trận thiên tai từ năm 2001 đến 2018 có liên quan đến nước, như hạn hán và lũ lụt. Tần suất và cường độ thiên tai dự kiến tăng lên cùng với biến đổi khí hậu.

3. Khoảng 450 triệu trẻ em hiện đang sống ở các khu vực dễ bị tổn thương và đặc biệt dễ bị tổn thương về nguồn nước. Điều này cũng đồng thời với việc sẽ không có đủ nước để đáp ứng nhu cầu hàng ngày của trẻ em sinh sống tại khu vực này.

4. Khi thiên tai xảy ra, chúng có thể phá hủy hoặc làm ô nhiễm toàn bộ nguồn cấp nước, làm tăng nguy cơ mắc các bệnh như tả, thương hàn. Đây cũng là những bệnh mà trẻ em dễ mắc phải.

5. Nhiệt độ trái đất tăng có thể gây sản sinh những mầm bệnh chết người trong nguồn nước, gây nguy hiểm đến tính mạng của những người sử dụng.

6. Nước bị ô nhiễm là mối đe doạ lớn với sinh mạng của trẻ em. Các bệnh liên quan đến nước và vệ sinh là một trong những nguyên nhân tử vong hàng đầu của trẻ dưới 5 tuổi.

7. Mỗi ngày, hơn 700 trẻ dưới 5 tuổi chết vì tiêu chảy, do thiếu nước sạch, thiếu tiếp cận vệ sinh và vệ sinh cá nhân.

8. Biến đổi khí hậu làm trầm trọng thêm những áp lực, căng thẳng về nước đặc biệt đối với những khu vực có nguồn nước cực kỳ hạn chế, có thể gây tranh chấp, thậm chí là xung đột vì nguồn nước.

9. Dự đoán đến năm 2040, trong cứ 4 trẻ em, dự kiến sẽ có 1 trẻ sống ở những khu vực có mức độ căng thẳng cao về nước.

10. Mực nước biển dâng cao đang khiến nước ngọt bị nhiễm mặn, làm ảnh hưởng đến nguồn nước mà hàng triệu người đang cần để sống ở những khu vực này.

Biến đổi khí hậu đang diễn ra. Chúng ta phải hành động và quản lý nước chính là một phần giải pháp.

Thích ứng với tác động của biến đổi khí hậu đến nguồn nước sẽ bảo vệ sức khỏe của trẻ em và cứu sống các em. Dùng nước hiệu quả, tiết kiệm hơn và chuyển sang các hệ thống cấp nước bằng năng lượng mặt trời sẽ giảm khí nhà kính và bảo vệ tương lai của trẻ em.

PGS.TS Nguyễn Đức Khiển