Quan điểm của Hồ Chí Minh, Đảng ta về cuộc đấu tranh phòng, chống tham nhũng, tiêu cực và vai trò của báo chí đối với cuộc đấu tranh phòng, chống tham nhũng, tiêu cực ở nước ta hiện nay

MTXD - Vận dụng và phát triển sáng tạo quan điểm của Lênin vào điều kiện cụ thể của nước ta và với trách nhiệm người đứng đầu Đảng, Nhà nước trong điều kiện Đảng cầm quyền, Hồ Chí Minh đặc biệt quan tâm, chú trọng đến công tác phòng, chống tham nhũng (PCTN), tiêu cực trong đội ngũ cán bộ, đảng viên.

1. Quan điểm của Hồ Chí Minh, Đảng ta về cuộc đấu tranh phòng chống tham nhũng, tiêu cực.

 Ngay từ những ngày đầu tiên xây dựng chính quyền Xô Viết và trong suốt quá trình lãnh đạo cách mạng Nga, V.I.Lênin đã nhận rõ nạn tham nhũng, hối lộ đang nảy sinh trong một bộ phận cán bộ, đảng viên, nhất là những người có chức, có quyền. V.I.Lênin đã đưa ra nhiều giải pháp để phòng chống tham nhũng (PCTN), tiêu cực, như: tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra; phát huy vai trò của quần chúng nhân dân, thực hành dân chủ rộng rãi; gắn việc kiểm soát quyền lực với tăng cường kỷ luật trong Đảng; tăng cường kiểm soát bộ máy nhà nước, giảm bớt sự cồng kềnh, chống chéo; nâng cao chất lượng, phẩm chất, năng lực của cán bộ, đảng viên; xây dựng cơ chế phát hiện và thải loại những cán bộ đảng viên, công chức thoái hóa, biến chất.

Vận dụng và phát triển sáng tạo quan điểm của Lênin vào điều kiện cụ thể của nước ta và với trách nhiệm người đứng đầu Đảng, Nhà nước trong điều kiện Đảng cầm quyền, Hồ Chí Minh đặc biệt quan tâm, chú trọng đến công tác PCTN, tiêu cực trong đội ngũ cán bộ, đảng viên. Theo Hồ Chí Minh: “Tham ô là hành động xấu xa nhất, tội lỗi, đê tiện nhất trong xã hội. Tham ô là trộm cắp của công, chiếm của công làm của tư. Nó làm hại đến sự nghiệp xây dựng nước nhà; hại đến công việc cải thiện đời sống của nhân dân; hại đến đạo đức cách mạng của người cán bộ và công nhân”[1]. Mặt khác, Người còn chỉ rõ một cách rành mạch, rõ ràng khái niệm tham ô, một biểu hiện đặc trưng điển hình của tệ tham ô: “Đứng về phía cán bộ mà nói, tham ô là: Ăn cắp của công làm của tư; Đục khoét của nhân dân; Ăn bớt của bộ đội; Tiêu ít mà khai nhiều, lợi dụng của chung của Chính phủ để làm quỹ riêng cho địa phương mình, đơn vị mình, cũng là tham ô; Đứng về phía nhân dân mà nói, tham ô là ăn cắp của công, khai gian, lậu thuế”[2]. Những bệnh này được coi là “bất liêm”, mà ngày nay chúng ta gọi là tham nhũng. Người chỉ rõ tham ô, lãng phí và quan liêu là ba kẻ thù hết sức nguy hiểm: “Tham ô, lãng phí và bệnh quan liêu là kẻ thù của nhân dân, của bộ đội và của chính phủ”[3]. Theo Hồ Chí Minh, trong ba kẻ thù trên, tham ô là kẻ thù nguy hiểm nhất, bởi đó là hành động xấu xa nhất, tội lỗi đê tiện nhất trong xã hội. Nó nguy hiểm đến mức mà Người từng xếp căn bệnh này ngang hàng với tội phản quốc. Năm 1946, khi trả lời các nhà báo nước ngoài, Người nói: “Nếu cần có đảng phái thì sẽ là Đảng dân tộc Việt Nam, Đảng đó sẽ chỉ có một mục đích làm cho dân tộc ta hoàn toàn độc lập. Đảng viên của đảng đó sẽ là tất cả quốc dân Việt Nam, trừ những kẻ phản quốc và những kẻ tham ô ra ngoài”[4]. Người thẳng thắn chỉ ra rằng, có những người “có công với cách mạng”, song đến khi “có ít nhiều quyền hạn” trong tay, “bị vật chất dỗ dành” thì phạm vào tham ô, lãng phí, quan liêu, không tự giác, mà biến thành người có tội với cách mạng. Người yêu cầu, chúng ta phải giáo dục họ, đưa họ vào con đường cách mạng, giúp họ khôi phục đạo đức cách mạng. Theo Người, tham ô, lãng phí, quan liêu là do chế độ "người bóc lột người" sinh ra, đó là những xấu xa của xã hội cũ, đồng thờ nó “do lòng tự tư tự lợi, ích kỷ hại nhân mà ra”.

Ảnh minh họa- Internet

Để PCTN, tiêu cực Người cũng đã đề ra những biện pháp như: Tăng cường sự lãnh đạo của Đảng; chú trọng công tác kiểm tra, giám sát; nêu cao tinh thần tự phê bình và phê bình; nâng cao chất lượng sinh hoạt chi bộ; phát huy vai trò của nhân dân; xây dựng và hoàn thiện cơ chế, chính sách, hệ thống pháp luật gắn với chế độ khen thưởng, xử phạt. Trong đó, Người rất chú ý, coi trọng việc giáo dục, nâng cao đạo đức cách mạng, quét sạch chủ nghĩa cá nhân trong mỗi cán bộ, đảng viên là một trong những biện pháp quan trọng đặc biệt.

Quán triệt và vận dụng tư tưởng của Người, trong từng thời kỳ cách mạng, Đảng ta đã xác định quan điểm, chủ trương và đề ra những giải pháp cơ bản, có tính chiến lược về PCTN phù hợp với thực tiễn. Đi đôi với việc tập trung chỉ đạo công tác phát hiện, xử lý tham nhũng, công tác xây dựng, hoàn thiện cơ chế, thể chế về quản lý kinh tế - xã hội và PCTN, tiêu cực cũng được chú trọng đẩy mạnh, từng bước hoàn thiện cơ chế phòng ngừa chặt chẽ để không thể, không dám, không muốn và không cần tham nhũng. Trải qua các giai đoạn lịch sử, nhất là từ Đại hội VI (năm 1986) - Đại hội mở đầu công cuộc đổi mới đất nước, Đảng ta đã kiên quyết khắc phục các hiện tượng tiêu cực, nhất là tệ tham nhũng, tiêu cực trong cán bộ, đảng viên. Đại hội VI của Đảng chỉ rõ: “Hiện tượng tiêu cực trong xã hội phát triển. Công bằng xã hội bị vi phạm. Pháp luật, kỷ cương không nghiêm. Những hành vi lộng quyền, tham nhũng của một số cán bộ và nhân viên nhà nước... chưa bị trừng trị nghiêm khắc”[5]. Với quyết tâm chính trị cao, Đảng ta đã ban hành nhiều chỉ thị, nghị quyết về công tác PCTN, tiêu cực: Nghị quyết số 04/NQ-TW ngày 12-9-1987 của Bộ Chính trị về tiếp tục thực hiện “Cuộc vận động làm trong sạch và nâng cao sức chiến đấu của tổ chức Đảng và bộ máy nhà nước, làm lành mạnh các quan hệ xã hội”; Nghị quyết Trung ương 8 khóa VI về tiến hành cuộc đấu tranh chống tiêu cực, tham nhũng; Chỉ thị của Bộ Chính trị khóa VII về việc tiếp tục ngăn chặn và bài trừ tệ tham nhũng, buôn lậu; Nghị quyết Trung ương 3 khóa VII về một số nhiệm vụ đổi mới và chỉnh đốn Đảng; Nghị quyết số 14-NQ/TW của Bộ Chính trị khóa VII (15-5-1996) về lãnh đạo cuộc đấu tranh chống tham nhũng. Trên tinh thần đó, trong các Văn kiện Đại hội VIII, IX và X, Đảng ta tiếp tục chỉ rõ sự nguy hại của tham nhũng đến sự tồn vong của chế độ. Đại hội X nêu rõ: “Tình trạng suy thoái về chính trị tư tưởng, đạo đức, lối sống của một bộ phận cán bộ, đảng viên gắn với tệ quan liêu, tham nhũng, lãng phí là nghiêm trọng”[6].

Đại hội XI, trên cơ sở tổng kết lý luận và thực tiễn, Đảng ta khẳng định, trên lĩnh vực đấu tranh chống tham nhũng đã có những chuyển biến rõ nét. Nhiều vụ việc, vụ án tham nhũng nghiêm trọng, phức tạp được phát hiện, xử lý nghiêm minh, nhiều quan chức cấp cao, kể cả thuộc diện Trung ương quản lý cũng chịu hình phạt nghiêm khắc của pháp luật. Ban Chỉ đạo Trung ương về PCTN quyết định đưa 8 vụ án tham nhũng trọng điểm, làm thất thoát tài sản lớn của đất nước từ vài trăm đến hàng nghìn tỷ đồng ra xét xử trước kỳ Đại hội XII của Đảng[7].

Đại hội XIII đã đưa ra nhiều chủ trương và giải pháp căn cơ, đồng bộ, quyết liệt về PCTN: “Triển khai đồng bộ có hiệu quả quy định của pháp luật về PCTN. Nâng cao hiệu quả thu hồi tài sản tham nhũng, bảo đảm đúng pháp luật. Thực hiện quyết liệt, nghiêm minh, có hiệu quả cuộc đấu tranh PCTN”[8]. Đảng ta cũng đưa ra nhiều giải pháp mới để ngăn chặn, tiến tới đẩy lùi tình trạng tham nhũng, tiêu cực, như: hoàn thiện pháp luật, chính sách về kê khai tài sản; kiên trì, kiên quyết và nâng cao hiệu quả đấu tranh PCTN, đặc biệt nhấn mạnh vấn đề phòng ngừa, ngăn chặn tham nhũng: “Khẩn trương xây dựng cơ chế phòng ngừa, cơ chế răn đe để kiểm soát tham nhũng. Thực hiện nghiêm quy định của pháp luật về thực hành tiết kiệm chống lãng phí. Tiếp tục thực hiện chặt chẽ, hiệu quả về kê khai, kiểm soát kê khai tài sản, thu nhập của đội ngũ cán bộ, công chức, viên chức, nhất là cán bộ lãnh đạo các cấp”[9]. Đại hội XIII cũng đã nhấn mạnh: “Công tác phòng, chống tham nhũng, lãng phí là một nhiệm vụ đặc biệt quan trọng”; “kiên quyết, kiên trì đấu tranh phòng, chống tham nhũng, lãng phí với quyết tâm chính trị cao hơn, hành động mạnh mẽ, triệt để hơn và hiệu quả hơn”.

 2.Vai trò của báo chí đối với cuộc đấu tranh PCTN, tiêu cực ở nước ta hiện nay

 Báo chí có vai trò đặc biệt quan trọng trong công tác PCTN. Đảng ta luôn xác định báo chí là công cụ, phương tiện của hệ thống chính trị, thực hiện quyền làm chủ của nhân dân, xây dựng nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa và đẩy mạnh dân chủ hóa đời sống chính trị xã hội. Báo chí với chức năng của mình luôn là tấm gương phản chiếu đa dạng, trung thực đời sống chính trị - xã hội. Hiện nay, cùng với toàn Đảng, toàn dân, các cấp, các ngành, báo chí đã và đang đi đầu trong cuộc đấu tranh PCTN, tiêu cực ở nước ta. Cùng với các cơ quan chuyên trách về PCTN, tiêu cực, báo chí đã trở thành một trong những lực lượng tham gia hiệu quả nhất trong cuộc chiến cam go, đầy khó khăn này. Báo chí với chức năng của mình đã tham gia sâu rộng vào công tác đấu tranh PCTN, tiêu cực. Trong thời gian qua, báo chí là một trong những kênh tuyên truyền hiệu quả nhất về tác hại cũng như sự cần thiết phải đẩy mạnh công tác PCTN, tiêu cực.

Vai trò của báo chí trong đấu tranh PCTN, tiêu cực đã được khẳng định trong các nghị quyết, văn kiện của Ðảng và pháp luật Nhà nước. Luật PCTN năm 2018 đã quy định trách nhiệm của cơ quan báo chí và nhà báo trong PCTN tại Ðiều 75; Ðiều 13 Luật PCTN còn quy định cụ thể về việc họp báo, phát ngôn và cung cấp thông tin cho báo chí về công tác PCTN; Ðiều 14 Luật PCTN quy định về trách nhiệm của cơ quan, đơn vị, tổ chức, đơn vị cung cấp thông tin về tổ chức và hoạt động của cơ quan, tổ chức, đơn vị đó cho cơ quan báo chí. Ðiều 15 Luật PCTN quy định về trách nhiệm giải trình của người đứng đầu cơ quan, tổ chức, đơn vị hoặc người được phân công, người được ủy quyền hợp pháp để thực hiện trách nhiệm giải trình. Ðiều 4, Luật Báo chí năm 2016 nêu rõ chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn của báo chí, trong đó có nhiệm vụ: “Phát hiện, nêu gương người tốt, việc tốt, nhân tố mới, điển hình tiên tiến; đấu tranh phòng, chống các hành vi vi phạm pháp luật và các hiện tượng tiêu cực trong xã hội”. Như vậy, chức năng, nhiệm vụ của báo chí trong PCTN, tiêu cực đã được luật hóa rất cụ thể.

Mặc dù, theo quy định của pháp luật hiện hành, báo chí không có thẩm quyền điều tra hoặc thanh tra như các cơ quan bảo vệ pháp luật. Báo chí cũng không có bộ máy, các thiết chế, chế tài pháp luật hoặc công cụ hỗ trợ khác để tiến hành các hoạt động điều tra khi phát hiện có dấu hiệu vi phạm. Thế nhưng, báo chí lại có nhiều hình thức để phát hiện những vụ việc tham nhũng, tiêu cực. Điển hình nhất là tiếp thu ý kiến, tố giác của nhân dân, từ đó báo chí xác minh để tìm ra các tài liệu, chứng cứ xác thực để chuyển tới công luận và các cơ quan chức năng; phát hiện tham nhũng, tiêu cực thông qua những biện pháp điều tra đặc thù nghề nghiệp. Không chỉ góp phần PCTN, tiêu cực, báo chí còn có vai trò quan trọng trong việc cổ vũ, đông viên, hình thành, phát triển ý thức PCTN, tiêu cực cho nhân dân. Báo chí có thể truyền tải thông tin về công tác PCTN, tiêu cực thông qua rất nhiều hình thức khác nhau. Báo chí tạo ra các diễn đàn để người dân thực hiện quyền tự do ngôn luận, phản ánh những kiến nghị; đề xuất về chính sách, về những quy định pháp luật chưa thật sự phù hợp thực tiễn cuộc sống. Việc vận động nhân dân tham gia PCTN, tiêu cực của báo chí nhằm hai mục tiêu xây và chống: xây là vận động nhân dân tham gia phòng ngừa tham nhũng, tiêu cực; chống tham nhũng, tiêu cực là vận động nhân dân giám sát cán bộ, đảng viên với hình thức theo dõi, phản ánh, tố cáo, tố giác, báo tin nhanh về hành vi tham nhũng, tiêu cực. Thông qua việc tuyên truyền, báo chí còn góp phần giúp các cơ quan chức năng tăng cường trách nhiệm trong quá trình thực hiện nhiệm vụ thanh tra, truy tố, xét xử hành vi tham nhũng, tiêu cực. Ngoài ra, báo chí cũng phản ánh đa chiều, khách quan về các vụ việc có dấu hiệu tham nhũng, tiêu cực.

Để phát huy vai trò của báo chí trong PCTN, tiêu cực ở nước ta thời gian tới cần tiếp tục đổi mới thể chế tạo động lực cho báo chí tham gia hiệu quả vào công tác PCTN. Tập trung đổi mới thể chế tạo điều kiện cho nhà báo thuận lợi trong tiếp cận thông tin PCTN; tăng cường, thực hiện nghiêm thể chế bảo vệ nhà báo khi tham gia PCTN, tiêu cực; xây dựng thể chế tạo điều kiện để báo chí tham gia giám sát tổ chức, cá nhân để PCTN. Tiếp tục xây dựng và hoàn thiện hệ thống pháp luật, tạo hành lang pháp lý để báo chí tham gia PCTN, tiêu cực. Bảo đảm quyền tiếp cận thông tin của báo chí và công dân góp phần PCTN, tiêu cực; Chú trọng xây dựng khuôn khổ pháp lý bảo vệ nhà báo tham gia đấu tranh PCTN; nghiên cứu ban hành cơ chế, chính sách phối hợp giữa báo chí và các cơ quan chức năng, giữa báo chí và người tham gia đấu tranh PCTN, bảo vệ người đấu tranh với các hiện tượng tham nhũng, tiêu cực. Phát huy vai trò lãnh đạo, quản lý của các cơ quan báo chí trong PCTN, tiêu cực. Chú trọng củng cố chức năng quản lý của các cơ quan báo chí; cơ quan báo chí phải công khai, minh bạch việc bảo vệ phóng viên, nhà báo khi tham gia những đề tài có liên quan đến tham nhũng, tiêu cực; có chính sách động viên đối với các tác phẩm về đề tài tham nhũng, tiêu cực. Thường xuyên bồi dưỡng phẩm chất đạo đức, lối sống, năng lực thực tiễn, bản lĩnh chính trị - nghề nghiệp, tinh thần trách nhiệm dấn thân, xả thân cho đội ngũ nhà báo, phóng viên, người làm báo để phát huy vai trò của báo chí trong đấu tranh PCTN, tiêu cực. Trong đó, chú trọng các phẩm chất trung thực, công tâm; các kỷ năng điều tra, thao tác nghiệp vụ, thu thập, xử lý thông tin. Đội ngũ nhà báo, phóng viên cần tiếp tục nhận thức sâu sắc về phòng, chống tham nhũng, tiêu cực là một cuộc chiến cam go, quyết liệt, lâu dài, đầy khó khăn, phức tạp, đòi hỏi phải tiếp tục giữ vững quyết tâm, nâng cao ý chí, niềm tin vào sự thắng lợi của cuộc chiến này dưới sự lãnh đạo của Đảng. Đẩy mạnh hơn nữa công tác đấu tranh PCTN, tiêu cực theo quan điểm chỉ đạo là “không có vùng cấm, vùng trống, không có ngoại lệ, không có đặc quyền, bất kể người đó là ai và không chịu sức ép của bất kỳ cá nhân nào”[10].

PGS,TS. Nguyễn Văn Thế

Nguyên Phó Giám đốc Học viện Chính trị - Bộ Quốc Phòng

ThS, NCS. Nguyễn Văn Phương

 Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh